Stypendysta Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych zdobywcą Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny Sir Peter J. Ratcliffe otrzymał nagrodę wspólnie z dwoma innymi naukowcami za przeprowadzone badania dotyczące wyczuwania przez komórki stężenia tlenu w środowisku i adaptowania się do jego zmian. Poczynione przez nich odkrycia mogą pomóc w opracowaniu nowych metod leczenia różnych chorób. Zdrowie © sanjaya viraj bandara, Shutterstock Sir Peter J. Ratcliffe, prof. William G. Kaelin Jr z Uniwersytetu Harvarda oraz prof. Gregg L. Semenza z Uniwersytetu Johnsa Hopkinsa otrzymali wspólnie Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za 2019 rok za „zidentyfikowanie molekularnych mechanizmów, które regulują w komórkach aktywność genów w odpowiedzi na zmieniające się stężenie tlenu w otoczeniu”, jak możemy przeczytać w komunikacie prasowym opublikowanym na oficjalnej witrynie internetowej Nagrody Nobla. „Dzięki przełomowej pracy laureatów tegorocznej Nagrody Nobla mogliśmy poznać mechanizm jednego z najważniejszych procesów adaptacyjnych, na których opiera się życie. Ich praca stanowi fundament naszej wiedzy na temat tego, w jaki sposób różne poziomy tlenu regulują podstawowe procesy fizjologiczne oraz metabolizm komórek”. Prof. Ratcliffe jest dyrektorem Target Discovery Institute działającego w ramach Wydziału Medycyny Nuffield Uniwersytetu Oksfordzkiego, a także dyrektorem badań klinicznych londyńskiego Francis Crick Institute. W informacji prasowej opublikowanej przez Uniwersytet Oksfordzki laureat skomentował otrzymane przez siebie wyróżnienie: „Czuję się niezwykle zaszczycony i szczęśliwy z powodu nagrody. Przez wszystkie te lata pracy mogłem liczyć na doskonałe wsparcie ze strony tak wielu osób. Ta nagroda stanowi wyróżnienie dla laboratorium, dla wszystkich osób, które pomogły mi je zbudować i pracowały wspólnie ze mną nad projektem przez wiele lat, dla wielu innych osób zajmujących się tą dziedziną, a także dla mojej rodziny za wyrozumiałość oraz wsparcie w dobrych i złych chwilach”. Walka z chorobami W informacji prasowej na stronie Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERBN) czytamy wypowiedź Carlosa Moedasa, komisarza ds. badań, nauki i innowacji, który stwierdził: „Z nieskrywaną dumą mogę stwierdzić, że dzięki wsparciu, jakie z funduszy Unii Europejskiej otrzymał jeden z tegorocznych laureatów Nagrody Nobla, wiemy teraz więcej na temat tego, w jaki sposób komórki dostosowują się do zmian w stężeniu tlenu w środowisku, co ma kluczowe znaczenie w walce z wieloma chorobami, z którymi boryka się nasze społeczeństwo”. Jak czytamy w tej samej informacji prasowej, prof. Ratcliffe otrzymał w 2008 roku grant ERBN dla doświadczonych naukowców, wspólnie z profesorem Christopherem J. Schofieldem. „Celem przeprowadzonego projektu było badanie białek uczestniczących w wykrywaniu tlenu przez komórki – hydroksylaz, stanowiących czynniki indukowane hipoksją (HIF)”. Grant ERBN stanowił dla dwóch naukowców cenną pomoc, dzięki której mogli zbadać, „w jaki sposób komórki wyczuwają i sygnalizują hipoksję, czyli niedotlenienie”. Swoje badania przeprowadzili w ramach finansowanego przez Unię Europejską projektu MOOSE (Molecular Mechanism of Oxygen Sensing by Enzymes), realizowanego w latach 2009–2014. W sprawozdaniu podsumowującym wyniki projektu opublikowanym w serwisie CORDIS profesorowie Ratcliffe i Schofield wyjaśnili cel swoich interdyscyplinarnych badań: „Do naszych celów należało pogłębienie wiedzy na temat reakcji na niedotlenienie, a także umożliwienie rozpoczęcia prac nad lekami pozwalającymi na manipulowanie tą reakcją”. W informacji prasowej opublikowanej przez ERBN czytamy: „Uczestnicy projektu odnieśli sukces w zakresie przedstawienia szczegółowej charakterystyki strukturalnej i chemicznej ludzkich enzymów hydroksylazy, a także doprowadzili do opracowania inhibitorów tych enzymów. Modulowanie reakcji komórek na niedotlenienie może w przyszłości znaleźć zastosowanie w leczeniu choroby niedokrwiennej i nowotworów”. W dokumencie wyjaśniającym kontekst naukowy odkrycia znajduje się szczegółowy opis roli HIF w pracach trzech laureatów Nagrody Nobla oraz innych naukowców. Dokument ten podkreśla również znaczenie HIF w wielu zastosowaniach w medycynie i farmakologii. „Funkcjonowanie HIF wzmocnione dzięki farmaceutykom może stanowić nieocenioną pomoc w leczeniu wielu chorób, w szczególności biorąc pod uwagę fakt, że czynniki indukowane hipoksją stanowią nieodzowny element wielu zróżnicowanych zjawisk, takich jak działanie układu odpornościowego, tworzenie się chrząstek i gojenie ran”. W dokumencie czytamy także: „Z drugiej strony, inhibicja funkcjonowania HIF może również okazać się użyteczna w wielu zastosowaniach, ponieważ podwyższone poziomy HIF są obserwowane w przypadku wielu chorób nowotworowych i stanowią objaw niektórych chorób układu krążenia, takich jak udar, zawał serca oraz nadciśnienie płucne”. Więcej informacji: projekt MOOSE Kraje Zjednoczone Królestwo
