Procesy zachodzące w płaszczu podczas powstawania uskoków przesuwczych Unijny zespół naukowców zbadał zjawisko uskoków przesuwczych oraz czynniki wpływające na pojawianie się związanych z nimi cykli trzęsień ziemi. Wyniki wykazały, że oddziaływania między warstwami litosfery zwiększają aktywność sejsmiczną, natomiast wytrzymałość względna warstw jest nieistotna. Badania podstawowe © daulon, Shutterstock Wiele płyt tektonicznych Ziemi nasuwa się na siebie w różnych kombinacjach poziomych i pionowych. W przypadku uskoku przesuwczego brakuje składowej pionowej, a przemieszczenie zachodzi wyłącznie w kierunku poziomym. W ramach finansowanego ze środków UE projektu RHEOMANTLE (Evaluation of mantle rheology in exhumed strike-slip faults) zbadano granice uskoków przesuwczych. Zespół naukowców skupił się na czynnikach wpływających na cykl trzęsień ziemi będących następstwem uskoków. Biorąc pod uwagę fakt, że uskoki prawdopodobnie całkowicie zachodzą w skorupie ziemskiej, badacze sprawdzili, która warstwa odpowiada za deformacje – górna skorupa czy górny płaszcz. Konsorcjum odkryło, że oddziaływania pomiędzy płaszczem a skorupą ziemską wpływają na deformacje i właściwości mechaniczne płyt tektonicznych, tym samym przyczyniając się do występowania trzęsień ziemi. Zespół zbadał głęboko położone części litosfery w miejscach występowania uskoków przesuwczych. Skupiono się na ksenolitach górnego płaszcza na dole uskoku San Adreas w Stanach Zjednoczonych oraz głęboko położonych skałach tego samego uskoku w Meksyku. Ksenolity to głęboko położone skały sprowadzone na powierzchnię Ziemi przez erupcje wulkanów. Analiza pobranych próbek skał wykazała, że wytrzymałość różnych warstw skalnych na różnych głębokościach nie jest taka sama i zmienia się w poziomie wzdłuż uskoku. Zespół RHEOMANTLE zbadał również skały górnego płaszcza pochodzące ze stref naprężeń ścinających na Półwyspie Bogota (Nowa Kaledonia) oraz w Mavrovouni (Grecja). W pierwszej lokalizacji znajduje się granica pomiędzy dwiema płytami oceanicznymi, natomiast w Grecji odkryto lokalną deformację litosfery oceanicznej. W przypadku obu lokalizacji przeanalizowano poziome zróżnicowanie wytrzymałości skał górnego płaszcza oraz procesy prowadzące do głębokich deformacji. Wyniki badań nad uskokiem San Adreas wskazują, że w tym miejscu wytrzymałość litosfery pozostaje niezmiennie niska na całej głębokości profilu, co oznacza, że jedna warstwa litosfery z pewnością nie jest w stanie przyczynić się do powstania deformacji. Skały górnego płaszcza na Półwyspie Bogota były mokre oraz wykazywały wzrost wytrzymałości oraz zmianę stopnia odkształceń w kierunku bocznym. Zróżnicowanie to zmniejsza odporność skał na deformacje, co wpływa na pojawianie się odkształceń. Skały położone głęboko były słabe, podobnie jak skały w uskoku San Andreas. Opracowany przez zespół model reakcji litosfery wyjaśnia schematy zachodzenia uskoków przesuwczych zależnie od oddziaływań między zaburzeniami uskokowymi w górnej skorupie ziemską a pływami w górnym płaszczu. Badacze dowiedli, że to oddziaływania między warstwami litosfery, a nie ich wytrzymałości względne, są odpowiedzialne za występowanie cykli trzęsień ziemi. Słowa kluczowe Uskoki przesuwcze, cykle trzęsień ziemi, warstwy litosfery, RHEOMANTLE, górny płaszcz, ksenolity
