Przenoszenie starożytnych tekstów do ery cyfrowej
Od starożytnych hinduskich eposów i tekstów średniowiecznych po względnie współczesne pisma Samuela Becketta, prace akademickie stanowią ważną część naszego dziedzictwa kulturowego. Transkrypcja i przetwarzanie tych tekstów na postać cyfrową – czym zajmują się cyfrowi redaktorzy naukowi – pomaga zachować je dla przyszłych pokoleń. Jednakże do niedawna nie istniały żadne ogólnie przyjęte standardy i kursy akademickie, które pozwoliłby przenieść cyfrową redakcję naukową na nowy poziom. Finansowany ze środków UE projekt DIXIT połączył ekspertów w dziedzinie redakcji tekstów humanistycznych, profesjonalistów zajmujących się oprogramowaniem do edycji oraz przedstawicieli instytucji kulturalnych, chcących stworzyć podstawy, które pozwolą przekształcić cyfrową redakcję naukową w osobną dziedzinę nauki. „Dostępne obecnie narzędzia i umiejętności w zakresie redakcji cyfrowej otwarły przed nami możliwości, o jakich poprzednie generacje redaktorów mogły tylko marzyć. Mimo to niemal żadna uczelnia nie jest w stanie zapewnić odpowiedniej infrastruktury i wystarczających zasobów do przeszkolenia nowego pokolenia młodych pracowników naukowych i badaczy w zakresie teorii i metod związanych z tą szybko rozwijającą się dyscypliną” – mówi Andreas Speer, koordynator projektu. Cyfrowa redakcja naukowa uzupełnia lukę między współczesnością a klasyką w postaci np. prac Jamesa Joyce'a, hebrajskiej Biblii czy starych recept medycznych przechowywanych w bibliotece Uniwersytetu w Glasgow. Ta szybko rozwijająca się dziedzina nauk humanistycznych obejmuje wiele obszarów, w tym literaturoznawstwo, filologię, historię, filozofię, informatykę czy bibliotekoznawstwo, i polega na skrupulatnym przekształcaniu starych tekstów na formaty nadające się do archiwizowania i prezentacji. W celu przyspieszenia rozwoju cyfrowej redakcji naukowej, projekt DIXIT połączył dziesięć instytucji europejskich, badaczy, firmy z sektora prywatnego (w tym wydawców treści cyfrowych i inżynierów oprogramowania) oraz instytucje zajmujące się dziedzictwem kulturowym, którzy razem stworzyli sieć szkoleniową Digital Scholarly Editions Initial Training Network. Zorganizowane przez sieć szkolenia, obozy i konferencje przyciągnęły łącznie 800 badaczy z 300 europejskich instytucji. W ramach sieci DIXIT udało się przeszkolić 12 młodych i pięciu doświadczonych badaczy w zakresie powiązań między celami tradycyjnej redakcji naukowej a nowymi metodami i technologiami komputerowymi. Zespół DIXIT opracował również nowe standardy cyfrowej redakcji naukowej, stanowiące olbrzymi krok na drodze do stworzenia standardów międzynarodowych. Zidentyfikował też najlepsze oprogramowanie do pracy z publikacjami cyfrowymi i pomógł ustanowić procedury cyfryzacji i publikacji, infrastrukturę oraz systemy do cyfrowej redakcji naukowej. Podczas swoich prac badacze przeanalizowali strukturę i sposób rozpowszechniania traktatów naukowych, stworzyli zestawy narzędzi ułatwiających przetwarzanie, przeprowadzili badania pilotażowe nad automatycznym rozpoznawaniem cech układu celem automatyzacji cyfryzacji serii dokumentów archiwalnych oraz opracowali zrównoważone strategie wykorzystywania zasobów sieciowych. Dzięki projektowi ogromna ilość dokumentów, materiałów szkoleniowych i publikacji stała się dostępna online. Na stronie internetowej projektu zamieszczono, na zasadzie otwartego dostępu, samouczki i dokumenty wprowadzające do wielu teorii, metod i oprogramowania do analizy historycznych manuskryptów i rękopisów. Zespół przyczynił się do usprawnienia oprogramowania do cyfrowej edycji tekstu, podejmując w tym celu współpracę z SyncRO Soft Ltd., wiodącą na rynku firmą programistyczną zajmującą się tworzeniem narzędzi do kodowania, jak również ulepszenia szeroko stosowanego standardu elektronicznej reprezentacji tekstu – TEI (Text Encoding Initiative) – poprzez wprowadzenie do niego nowych funkcji i stworzenie podzbiorów dostosowanych do wymogów redakcji naukowej. Projekt został już zakończony, jednak Speer ma nadzieję w ciągu trzech lat założyć, wraz z pozostałymi partnerami projektu DIXIT, europejską szkołę wyższą kształcącą studentów w dziedzinie cyfrowej redakcji naukowej (European Graduate School for Digital Scholarly Editing).
Słowa kluczowe
DIXIT, cyfrowe wydawnictwa naukowe, nauki humanistyczne, teksty historyczne, transformacja cyfrowa
