Badając negatywne skutki finansjalizacji
Podejmowane dotychczas próby reform nie zdołały jak dotąd odwrócić tej tendencji i z każdym kolejnym rokiem wzrost gospodarczy jest w coraz większym stopniu napędzany przez rynki finansowe. Kryzys, który miał miejsce w latach 2007-2008 był w istocie gwoździem do trumny gospodarki produkcyjnej – pracownicy reprezentujący klasę niższą i średnią pracują coraz dłużej za mniejsze stawki, podczas gdy rynek finansowy przestał być wyłącznie narzędziem wykorzystywanym w celu zapewnienia kapitału dla gospodarki produkcyjnej, stając się niejako celem samym w sobie, umożliwiając spekulantom zarabianie nawet na długu publicznym i prywatnym. Jak twierdzi dr Matilde Massó, stypendystka programu Marie Curie z Uniwersytetu w Leeds, „kapitalizm finansowy jest znacznie mniej sprawiedliwy i w dużo mniejszym stopniu oparty na dystrybucji niż gospodarka produkcyjna w czasie wzrostu gospodarczego w latach 1950-1970. Dywidendy i inwestycje finansowe stale rosną, podczas gdy płace i długoterminowe inwestycje w sprzęt, maszyny i urządzenia spadają lub utrzymują się na stałym poziomie”. Skutkiem tego jest między innymi stale rosnąca różnica wynagrodzeń pomiędzy kadrą kierowniczą i pracownikami korporacji, a także coraz bardziej niepewne zatrudnienie. Mimo że zjawisko to badano już wcześniej, większość podejmowanych dotychczas wysiłków i działań nie dostarczyła systematycznego wyjaśnienia związku między finansjalizacją, zatrudnieniem i dystrybucją dochodów. Wynika to zarówno z braku dostępu do wiarygodnych danych finansowych i inwestycyjnych z przedsiębiorstw i przemysłu, jak i z braku konsensusu co do tego, w jaki sposób należy mierzyć finansjalizację oraz jakiego rodzaju wskaźniki można wykorzystać do badania tego zjawiska z perspektywy historycznej. Głównym celem projektu FUSION (The effects of financial capital accumulation on employment and wealth distribution) było wypełnienie tej luki. Współpracując z dr Markiem Davisem na Uniwersytecie w Leeds oraz koncentrując się na Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, dr Massó dążyła do opracowania wyjątkowego i cennego zbioru danych wykorzystując ogólnodostępne informacje. Jej celem było porównanie kapitalizmu finansowego Wielkiej Brytanii z systemem hiszpańskim, który pozornie znajduje się na innej drodze. „Przeanalizowaliśmy w jakim stopniu możemy zidentyfikować zbieżne procesy ukierunkowane na dążenie w kierunku modelu kapitalizmu finansowego w Wielkiej Brytanii i Hiszpanii, ponieważ oba kraje reprezentują dwa różne modele organizacji gospodarczej i kultury. Skupiliśmy się na przedsiębiorstwach niefinansowych, pogrupowaliśmy je według branży i przedstawiliśmy nowe spojrzenie na hipotezę globalnej konwergencji w kierunku sfinansjalizowanego modelu akumulacji kapitału pieniężnego PN na poziomie krajowym i branżowym”, wyjaśnia dr Massó. Podsumowując, zespół projektowy zbadał bilanse i dochody kapitałowe 100 największych indeksowanych spółek w obu krajach w latach 2000-2016. Naukowcy stwierdzili, że w obu krajach rzeczywiście istnieje tendencja zbieżna na poziomie branż, polegająca na wzroście udziału kapitału nie tylko w czasie wzrostu zysków netto przedsiębiorstw, ale również w czasie ich spadku w kontekście poważnych kryzysów gospodarczych, niestabilności i wysokiego bezrobocia. „Jest to szokujące ustalenie, ponieważ oznacza, że produkcja staje się w coraz większym stopniu uzależniona od dochodów z sektora finansów stanowiących substytut lub dodatek do dochodów z produkcji towarów i usług niefinansowych”, mówi dr Massó. Projekt wykazał również, w jaki sposób kapitalizm finansowy wpływa na branże w zależności od ich właściwości strukturalnych. W przypadku Zjednoczonego Królestwa naukowcy dostrzegli wzrost negatywnego wpływu na wzrost zatrudnienia i płace wprost proporcjonalny do finansjalizacji danego sektora. W Hiszpanii nie zauważono jednak znaczącego związku między tymi zmiennymi, jednak dr Massó uważa, że jest to najprawdopodobniej spowodowane trudnościami w oddzieleniu skutków kryzysu finansowego z lat 2007-2008 od skutków netto wywołanych przez sam proces finansjalizacji. „Zauważyliśmy również silną odwrotną zależność między wypłacanymi dywidendami a wynagrodzeniami w latach 2000-2016 w obu krajach. Innymi słowy, wielkie korporacje wydają więcej środków finansowych na wypłatę dywidend niż na płace, nawet w sytuacji poważnego kryzysu gospodarczego. Wiąże się to oczywiście z niepokojącymi konsekwencjami, które mogą dotknąć miliony pracowników w całej Europie, którym pozostanie jedynie zwiększanie zadłużenia prywatnego w celu poradzenia sobie ze stale rosnącymi kosztami życia”, twierdzi dr Massó. W przyszłości dr Massó i dr Davis chcą przeanalizować nowe modele pieniądza, które pozwolą na bardziej zrównoważoną relację między procesem akumulacji kapitału i tworzeniem miejsc pracy. Naukowcy badają szeroki wachlarz alternatywnych rozwiązań, jakie oferuje dojrzały europejski sektor FinTech i ich potencjał w zakresie oferowania nowych modeli finansów demokratycznych.
Słowa kluczowe
FUSION, finansjalizacja, kapitalizm, rynki finansowe, gospodarka produkcyjna, wynagrodzenia, inwestycje, zatrudnienie, Hiszpania, Zjednoczone Królestwo
