O krok bliżej do skojarzonego leczenia przeciwpsychotycznego i leczenia otyłości
Chociaż nie powinny być śmiertelne, zaburzenia psychotyczne, takie jak schizofrenia, mogą być bardzo trudne do pokonania. W rzeczywistości stanowią tak duże wyzwanie, że niektórym pacjentom nie udaje się utrzymać zdrowego stylu życia ani kontrolować skutków ubocznych przyjmowanych leków. Do tej pory uważano, że ta walka powoduje duże rozpowszechnienie chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i zespołu metabolicznego wśród pacjentów z zaburzeniami psychotycznymi, których długość życia jest o 15–20 lat krótsza niż przeciętnej osoby. A co, jeśli kryje się za tym coś więcej? Jak zauważa dr Matej Oresic, nieprawidłowa homeostaza glukozy, hiperinsulinemia i nagromadzenie się tłuszczu trzewnego to stany faktycznie wykrywane u nieleczonych farmakologicznie pacjentów z pierwotnym epizodem psychozy (ang. first episode psychosis, FEP), niezależnie od otyłości. Stąd potrzeba lepszego zrozumienia związku między metabolizmem lipidów a współistniejącymi chorobami metabolicznymi zaburzeń psychotycznych. „Uważaliśmy, że pierwotna otyłość i zaburzenia psychotyczne są podobne pod względem powiązanych zmian w bilansie energetycznym i chorób współistniejących, w tym zespołu metabolicznego. Jednak mechanizmy łączące ekspansję tkanki tłuszczowej z tymi współistniejącymi chorobami są nieznane. Zamiast wykazywać związki przyczynowo-skutkowe, te podobieństwa sugerują, że określone przyczyny otyłości i związane z nią zaburzenia metaboliczne odgrywają rolę w rozwoju chorób psychotycznych, potencjalnie nawet zanim rozwinie się otyłość”, mówi. Innymi słowy, metabolizm lipidów może być łącznikiem pomiędzy psychozą a towarzyszącymi jej współistniejącymi chorobami metabolicznymi. Odkrycie takiego połączenia może prowadzić do opracowania nowych narzędzi diagnostycznych, co było jednym z celów projektu METSY (Neuroimaging platform for characterisation of metabolic co-morbidities in psychotic disorders). Poprzez zastosowanie podejścia wielomodalnego, w tym hybrydowego systemu PET/MR do obrazowania mózgu, spektrometrii masowej do oznaczania poziomów endokannabinoidów i innych lipidów w układzie krążenia oraz integracyjnej analizy pozyskanych danych przy użyciu narzędzi bioinformatycznych opracowanych specjalnie przez partnerów projektu, zespół odkrył ścisły związek pomiędzy poziomem endokannabinoidów we krwi a dostępnością receptora CB1R w mózgach zdrowych osób. To połączenie nie funkcjonuje prawidłowo w przypadku pacjentów z psychozą. „Poza tym nasze badania sugerują, że pacjenci z FEP, którzy najbardziej przybierają na wadze w fazie obserwacji, mają specyficzny wskaźnik krążących lipidów, który wskazuje na podwyższony poziom tłuszczu w wątrobie, niezależnie od otyłości. Z klinicznego punktu widzenia jest to istotne, ponieważ może pomóc w identyfikacji pacjentów z największym ryzykiem rozwoju chorób metabolicznych związanych z psychozą i może być podstawą wyboru terapii”, mówi dr Oresic. Oprócz pomocy w identyfikacji pacjentów psychotycznych, u których występuje największe ryzyko zachorowania na choroby metaboliczne i potencjalnie ułatwienia ich profilaktyki, odkrycia projektu METSY dają nowe możliwości sektorom diagnostycznym i farmaceutycznym. „Ten pierwszy sektor może odnieść korzyści płynące ze zidentyfikowanych biomarkerów, podczas gdy drugi może zbadać możliwość połączenia leczenia przeciwpsychotycznego i przeciwcukrzycowego/leczenia otyłości, aby pokonać psychozę, zapobiegając jednocześnie komplikacjom metabolicznym”, wyjaśnia dr Oresic. Dalsze badania są już w toku. Obejmują one: dodatkowe badania w celu zbadania roli stłuszczenia wątroby i osi jelita-wątroba-mózg w ogóle, w psychozach i towarzyszących chorobach metabolicznych, badania układu endokannabinoidowego w zaburzeniach psychotycznych oraz dalszy rozwój narzędzi i metod analizowania oraz interpretowania danych multimodalnych w badaniach nad psychozami. „Zamierzamy dalej rozwijać te podejścia, w szczególności te skupiające się na integracji danych neuroobrazowych i „multiomicznych”, które w przyszłości będą również obejmować dane dotyczące mikrobiomu jelitowego (sekwencjonowanie „shotgun”). Ponadto naszym celem jest przybliżenie narzędzia wspomagającego podejmowanie decyzji stworzonego w ramach projektu METSY do praktyki klinicznej, tak jak miało to miejsce w dziedzinie chorób neurodegeneracyjnych”, podsumowuje dr Oresic.
Słowa kluczowe
METSY, psychoza, otyłość, lipidy, schizofrenia, choroby współistniejące
