UE i IAEA świętują ćwierćwiecze współpracy w dziedzinie środków bezpieczeństwa jądrowego
W tym roku Komisja Europejska i Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) świętują 25 lat współpracy w dziedzinie środków bezpieczeństwa jądrowego. Rocznicę uczczono na uroczystości w Karlsruhe na południu Niemiec, podczas której obie strony zobowiązały się do kontynuowania wspólnych prac. IAEA jest światowym inspektoratem energii jądrowej i jako taki ma obowiązek kontrolować przestrzeganie przez państwa postanowień międzynarodowego układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Oznacza to sprawdzanie, czy materiały i obiekty jądrowe danego państwa nie są "przekształcane" w celu uzyskania broni jądrowej. Jednak IAEA nie posiada własnego potencjału w sferze badań i rozwoju, dlatego korzysta z pomocy swoich członków. UE zapewnia wsparcie poprzez swoje Wspólne Centrum Badawcze (WCB). - Dyrekcja Generalna Wspólne Centrum Badawcze zapewniła nam ogromne wsparcie naukowe i techniczne, dzięki któremu mogliśmy wykonywać swoje obowiązki - powiedział Olli Heinonen, zastępca dyrektora generalnego IAEA. - Wywiera to pozytywny wpływ na bezpieczeństwo nie tylko obywateli Unii Europejskiej, ale również ludzi na całym świecie. Dziedzina środków bezpieczeństwa jądrowego zmieniła się w dużym stopniu od czasu rozpoczęcia współpracy IAEA z UE w 1981 r. Wówczas praca IAEA skupiała się na kontrolowaniu poprawności sprawozdań państw z ich działalności jądrowej. Obecnie większy nacisk kładziony jest na wykrywanie niezgłoszonych, tajnych działań oraz tropienie nielegalnego handlu materiałami jądrowymi. W ciągu ostatnich 25 lat Wspólne Centrum Badawcze UE konsekwentnie rozwijało najnowocześniejsze narzędzia i techniki, aby pomóc zespołowi IAEA, składającemu się z 250 inspektorów, sprostać tym nowym wyzwaniom. Wśród usług zapewnianych przez WCB są techniki pobierania próbek środowiskowych. Pierwszy etap tego procesu jest niezwykle mało skomplikowany - inspektor po prostu pociera bibułką powierzchnię obiektu jądrowego. Następnie pył z bibułki jest badany w laboratorium w celu wykrycia cząstek radioaktywnych, które są analizowane w spektrometrze masowym. Uzyskany profil dostarcza inspektorowi informacji na temat procesów produkcyjnych odbywających się w obiekcie, w którym materiał został pobrany. Innym interesującym osiągnięciem WCB jest stworzenie trójwymiarowych laserowych modeli pomieszczeń. Służące do tego urządzenie działa w podobny sposób, jak elektroniczna taśma miernicza. Po pobraniu wymiarów pod różnymi kątami powstaje szczegółowy trójwymiarowy model pomieszczenia. Inspektorzy mogą powtórzyć procedurę podczas kolejnych wizyt i porównać uzyskany model z oryginałem. System eksponuje wszelkie zmiany, łącznie z powiększeniem instalacji rurowej lub nawet małymi zmianami w średnicy rur, co mogłoby sugerować, że pomieszczenie jest wykorzystywane do innych, być może nielegalnych celów. Analiza informacji stanowi kolejne narzędzie, które staje się coraz ważniejsze dla inspektorów jądrowych. WCB opracowało oprogramowanie, które monitoruje wiele różnych ogólnodostępnych źródeł, takich jak artykuły prasowe, prace naukowe, raporty i zdjęcia satelitarne. System może na przykład wychwycić rozbieżności, jakie pojawiają się w wypowiedziach danego państwa w różnym czasie lub w różnych miejscach. Odnosząc się do przyszłości, Roland Schenkel, dyrektor generalny WCB podkreślił, że budżet na współpracę z IAEA zostanie zwiększony w ramach siódmego programu ramowego. - Dziś nie tylko świętujemy - zaznaczył. - Podejmujemy również zobowiązania na przyszłość. W nadchodzących latach WCB będzie nadal w różny sposób wspierać IAEA. Ze względu na fakt, że stosowane techniki wykrywania stają się coraz bardziej złożone, WCB zapewni inspektorom IAEA szkolenie z zakresu używania narzędzi i analizy wyników. Prowadzone będą również prace nad doskonaleniem technik analizy otwartego źródła i dalsze poszukiwania sposobów zapewnienia szybkiej i dokładnej analizy podejrzanych materiałów. - Pracując razem jesteśmy o wiele silniejsi niż każdy z nas działający w pojedynkę - powiedział Olli Heinonen podczas przemówienia na uroczystości. Najnowsze wiadomości z Iranu i Korei Północnej wskazują, że świat wciąż potrzebuje narzędzi do wykrywania tajnych działań jądrowych i wkład WCB w tej dziedzinie nadal pozostaje niezwykle ważny.