Starożytne pochodzenie pająków zamieszkujących jaskinie w Alpach Dynarskich
Jaskinie w Alpach Dynarskich – paśmie górskim rozciągającym się od Słowenii po północną Albanię – stanowią jeden z obszarów na Ziemi charakteryzujący się największą bioróżnorodnością. W ramach finansowanego przez Unię Europejską projektu HiddenLife naukowcy odkryli dzięki technice barkodowania DNA, że niektóre zamieszkujące je pająki miały przodków żyjących nawet 30 milionów lat temu, a także zidentyfikowali dwukrotnie więcej gatunków pająków niż w jakimkolwiek dotychczasowym badaniu. „Dzięki naszym pracom mamy teraz znacznie jaśniejszy obraz rzeczywistej różnorodności oraz historii ewolucji pająków zamieszkujących jaskinie w tym regionie”, twierdzi Martina Pavlek, badaczka, która przeprowadziła badanie przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie”. „Wygląda na to, że główne rodziny pająków zamieszkujących jaskinie są dużo starsze, niż się spodziewaliśmy, i sięgają nawet bardzo wczesnych etapów powstawania Alp Dynarskich – wydarzenia geologicznego, które pozostaje w dużej mierze niezbadane przez naukowców”. Pracując pod kierunkiem Miquela Arnedo Lobarte, profesora zoologii na Uniwersytecie w Barcelonie, Martina Pavlek zajmowała się badaniem pająków oraz innych próbek fauny jaskiniowej zebranych przez speleologów w jaskiniach w Alpach Dynarskich. Było to naprawdę trudne zadanie, ponieważ nie wszystkie części Alp Dynarskich są dobrze poznane. Dysponujemy rozległą wiedzą na temat tych gór w Słowenii i w Chorwacji, natomiast brakuje nam informacji na temat Gór Dynarskich w Czarnogórze oraz Bośni i Hercegowinie. W niektórych przypadkach wynika to z faktu, że w krajach tych działa niewielu aktywnych speleologów, natomiast w Bośni i Hercegowinie pozostawione miny nadal uniemożliwiają dostęp do części Gór Dynarskich. Na szczęście Pavlek udało się zebrać niezbadane dotychczas gatunki i przebadać pomijane dotąd obszary. Uczona wykorzystała w tym celu najnowocześniejsze narzędzia molekularne i statystyczne, aby skutecznie przebadać trzy niezależne linie pająków jaskiniowych, odkrywając w ten sposób nieodkryte dotychczas gatunki i potwierdzając istnienie innych dzięki przeprowadzonym badaniom morfologicznym.
Wzrost temperatur
Badaczka już wcześniej była świadoma tego, że Alpy Dynarskie to prawdziwa kolebka bioróżnorodności w ekosystemach jaskiniowych, jednak nawet ją samą zaskoczyła liczba odkrytych nowych gatunków. Jak twierdzi: „Uzyskane przeze mnie wyniki mogą sugerować, że inne grupy bezkręgowców zamieszkujące te regiony mogą być również znacznie bardziej zróżnicowane, niż dotychczas przypuszczano”. Katalogowanie istniejącej fauny ma kluczowe znaczenie dla jej ochrony w przyszłości. Wstępne wyniki projektu HiddenLife wykazały, że dotychczasowe zmiany klimatu miały istotny wpływ na wcześniejszy biogeograficzny rozkład fauny występującej w jaskiniach. Pavlek podjęła współpracę z Marco Isaią i Stefano Mammolą z Uniwersytetu w Turynie w celu opracowania prognoz dotyczących wpływu globalnego ocieplenia na zbadane pająki w ciągu najbliższych 50-70 lat. Biorąc pod uwagę fakt, że niektóre gatunki mogą przetrwać tylko i wyłącznie w wąskich przedziałach temperatur, na przykład w jaskiniach, w których panują temperatury od 10 do 12 stopni Celsjusza, globalne ocieplenie może doprowadzić do ich wyginięcia. „Pająki stanowią niezwykle ważny element ekosystemów”, twierdzi Pavlek. „Bez nich nie istniałoby rolnictwo, ponieważ owady niszczyłyby nasze plony. W przypadku jaskiń zamieszkiwanych przez populacje pająków o mniejszej liczebności i różnorodności, ich wyginięcie miałoby ogromny wpływ na całą sieć pokarmową”. Po powrocie do kraju Pavlek, która jest członkinią Chorwackiego Towarzystwa Biospeleologicznego – organizacji zajmującej się badaniem i ochroną jaskiń – kontynuuje swoje badania i zbiera dodatkowe próbki, dzięki którym chce dowiedzieć się, dlaczego Alpy Dynarskie charakteryzują się tak wielką różnorodnością. „Muszę porównać wzorce bioróżnorodności różnorodnych grup zamieszkujących te same siedliska i charakteryzujących się różnymi historiami, aby być w stanie określić procesy i czynniki leżące u podstaw tej wyjątkowej różnorodności”.
Słowa kluczowe
HiddenLife, pająki, pochodzenie, Alpy Dynarskie, globalne ocieplenie, różnorodność biologiczna, speleolodzy
