Rozszerzenie certyfikacji Europejskiej Nagrody Energetycznej w Europie Środkowej i Wschodniej
Przyspieszenie łagodzenia zmian klimatu i przechodzenia na czystą energię będzie wymagało wielonarodowych i wielopoziomowych wysiłków. Gminy mogą napotykać wyzwania związane z opracowywaniem dostosowanych do ich potrzeb programów energetycznych i klimatycznych oraz pozyskiwaniem funduszy na ich realizację. Europejska Nagroda Energetyczna (eea, European Energy Award) to zorientowany na działanie instrument zarządzania, który wspiera samorządy lokalne właśnie w tym zakresie. Finansowany ze środków UE projekt EXCITE miał na celu rozszerzenie wdrożenia eea w 26 gminach w Bułgarii, Rumunii, Słowenii, Macedonii Północnej i Ukrainie.
Wielojęzyczna platforma e-learningowa i zaangażowanie obywateli
Projekt EXCITE pilotował innowacyjną platformę budowania potencjału dla władz lokalnych z materiałami e-learningowymi w języku angielskim, bułgarskim, macedońskim, rumuńskim, słoweńskim i ukraińskim. „Tematy obejmowały Zielony Ład UE, misję UE dotyczącą 100 neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast do 2030 r., lokalne spółdzielnie energetyczne i inwestycje w rozwiązania w zakresie energii odnawialnej. Dostosowane do potrzeb kursy certyfikacyjne zwiększyły możliwości personelu miejskiego, konsultantów i audytorów eea w zakresie realizacji celów redukcji zużycia energii i emisji CO2 do 2030 i 2050 r.” — wyjaśnia koordynator projektu Dragomir Tzanev z Centrum na rzecz efektywności energetycznej EnEffect. Gminy pilotażowe opracowały i wdrożyły również nowatorskie strategie zaangażowania, w tym budżet partycypacyjny, finansowanie społecznościowe renowacji budynków publicznych oraz aplikację mobilną zwiększającą zaangażowanie obywateli. Cyfrowy system komunikacji został stworzony wspólnie z obywatelami w Ukrainie, a zwiększone możliwości i motywacja urzędników miejskich doprowadziły do utworzenia pierwszej publiczno-prywatnej spółdzielni energetycznej w Gabrowie w Bułgarii. „Zaangażowanie lokalnych społeczności w lokalną politykę energetyczną i klimatyczną ma ogromne znaczenie, ponieważ zwiększa zaufanie i motywację oraz pomaga we wdrażaniu polityk i innowacji biznesowych. Ogólnie rzecz biorąc, każda miejscowość była świadkiem udanej realizacji co najmniej jednego działania pilotażowego na dużą skalę” — dodaje Tzanev.
Przyciąganie prywatnych inwestycji i stymulowanie przedsiębiorczości
Opracowany przez zespół projektu EXCITE wykaz dostępnych mechanizmów planowania energetycznego, zarządzania, regulacji i finansowania w krajach pilotażowych umożliwił władzom lokalnym znalezienie odpowiednich zasobów do wdrożenia ich polityki energetycznej i klimatycznej. Prace nad projektem ujawniły również największe wyzwanie dla przyspieszenia i zwiększenia skali lokalnych działań energetycznych w większości krajów Europy Środkowej i Wschodniej — finansowanie. Niestabilność polityczna zagraża silnej zależności od dotacji państwowych w tych krajach. Projekt EXCITE pobudził innowacyjne systemy finansowania, które wykorzystały spójne procesy zarządzania energią, pokazując, że procesy takie jak eea mają kluczowe znaczenie dla przyciągnięcia prywatnych inwestycji i wykorzystania pełnego potencjału lokalnych działań w zakresie energii i klimatu.
Wprowadzenie miejskiego planowania energetycznego do głównego nurtu
Bezsprzecznym jasnym punktem projektu była kampania komunikacyjna mająca na celu podniesienie świadomości na temat procesu eea. Projekt, oprócz międzynarodowych wydarzeń, warsztatów i mediów społecznościowych, niezwykle skutecznie wykorzystał środki masowego przekazu. „Dzięki ponad 130 publikacjom, wywiadom i wystąpieniom w krajowych i lokalnych stacjach telewizyjnych i radiowych, EXCITE przekształciło niegdyś marginalizowane miejskie planowanie energetyczne i zarządzanie energią w ważny temat w głównym nurcie dyskursu medialnego” — mówi Tzanev. Co więcej, projekt EXCITE zdobył uznanie na poziomie europejskim. Był też tematem ostatniego, centralnego wydarzenia podczas konferencji Europejskiego Tygodnia Zrównoważonej Energii 2023. Warsztaty koncentrowały się na roli wielopoziomowego zarządzania w odbudowie gospodarczej i wzroście po kryzysach związanych z COVID-19 i sytuacją w Ukrainie, a w szczególności na odbudowie ukraińskich miast. Burmistrzowie i zastępcy burmistrzów miast pilotażowych projektu EXCITE: Lwowa, Gabrowa i Celje dołączyli do przedstawicieli Dyrekcji Generalnej ds. Energii Komisji Europejskiej, eea i Porozumienia Burmistrzów. Warto zauważyć, że podczas tego wydarzenia oficjalnie ogłoszono porozumienie w sprawie dalszej współpracy i skoordynowanego raportowania między tymi dwiema metodologiami. Większość gmin pilotażowych projektu EXCITE otrzymała certyfikat eea przed zakończeniem projektu, natomiast pozostałe są w trakcie procesu audytu. Europejskie gminy aktywnie i skutecznie realizują cele energetyczne i klimatyczne dzięki wiedzy, narzędziom, entuzjazmowi — oraz certyfikacji eea — a to wszystko w dużej mierze dzięki projektowi EXCITE.
Słowa kluczowe
EXCITE, energia, klimat, eea, gminy, e-learning, Ukraina, zarządzanie energią, Europejska Nagroda Energetyczna, Porozumienie Burmistrzów