Psychologia wyboru działań dotyczących efektywności energetycznej
Choć wiele działań mających na celu ograniczenie zużycia energii, w tym nowe oznaczenia produktów, przynosi założony skutek, nie w każdym przypadku charakteryzują się tą samą skutecznością. Zespół badawczy projektu EVIDENT wykorzystał szereg metod, w tym zachęty behawioralne, badania ankietowe przeprowadzone na szeroką skalę, a także gry, aby wskazać zachęty, które w największym stopniu mogą wpływać na zmiany zachowań różnych grup konsumentów energii. Badacze projektu EVIDENT zbadali zachowania konsumentów związane z pięcioma przypadkami użycia. Realizowane w ramach prac trzy badania były prowadzone przez badaczy z Uniwersytetu Demokryta w Tracji (Grecja). Dwa z nich zostały zrealizowane we współpracy ze szwedzką spółką CheckWatt (strona internetowa w języku szwedzkim), świadczącą usługi energetyczne. W ich ramach badacze przyglądali się, czy zachęty behawioralne związane z rówieśnikami mogą wpływać na ograniczenie zużycia energii elektrycznej. Trzecie dotyczyło dużych zbiorów danych i możliwości wykorzystania ich w celu oceny wpływu zmian zachowań na rzeczywiste zużycie energii. Analizując przypadki użycia, badacze przyjrzeli się wpływowi czynników innych niż cena energii, w tym informacji zwrotnych, porównań z rówieśnikami oraz porad, na zużycie energii w 867 gospodarstwach domowych uczestniczących w projekcie. „Realizacja działań przełożyła się na zmniejszenie zużycia energii o średnio 10 %, co stanowi wyższy odsetek niż zaobserwowany w podobnych badaniach", wyjaśnia Panagiotis Sarigiannidis, wykładowca Uniwersytetu Macedonii Zachodniej w Grecji i koordynator projektu EVIDENT. „Mamy jednak świadomość, że niektórzy mogli zwiększyć zużycie energii po zainstalowaniu paneli fotowoltaicznych, w związku z czym istnieje możliwość jego dalszego ograniczania". Badania dotyczące dwóch ostatnich scenariuszy użycia prowadził zespół z Trinity College w Dublinie. Pierwsze studium przypadku dotyczyło gry, w którą zagrało przeszło 1 000 mieszkańców Unii Europejskiej. Jej celem było stwierdzenie, w jakim stopniu czynniki takie jak pochodzenie oraz wiedza na temat ekologii i finansów wpływały na chęć do płacenia za naprawy urządzeń gospodarstwa domowego. Wyniki wykazały, że osoby starsze i studenci preferują wymianę zepsutych urządzeń, z kolei osoby bezrobotne wybierały naprawę. „Zaskakującym wnioskiem jest to, że osoby otwarcie mówiące o swoich obawach o środowisko były mniej skłonne do płacenia za naprawy, co sugeruje, że same postawy proekologiczne nie wystarczają do zmiany zachowania”, zauważa Sarigiannidis. Drugi przypadek użycia to badanie przeprowadzone z udziałem przeszło 2 000 mieszkańców Europy w celu ustalenia poziomu wiedzy na temat środowiska, energii i finansów, aby zbadać wpływ tych czynników na wybór urządzeń. Uczestnicy badania wybierali urządzenia w ramach różnych sytuacji, dysponując różną ilością informacji. „Dostrzegliśmy duży rozdźwięk między poziomem wiedzy i podejmowanymi wyborami”, zauważa Sarigiannidis. „Przewidywanie wyborów na podstawie wiedzy na temat środowiska lub finansów okazało się niemożliwe. Jednocześnie duży wpływ miały czynniki psychologiczne, takie jak potrzeba natychmiastowej gratyfikacji”.
Dostosowane i dopasowane działania
Badania przeprowadzone w ramach projektu EVIDENT pokazują, że wraz ze wzrostem ilości danych dotyczących zachowań konsumentów, działania dotyczące oszczędzania energii mogą być lepiej dopasowywane do poszczególnych grup w oparciu o wiek, poziom dochodów i inne czynniki. W ramach prac badacze opracowali szereg zaleceń politycznych. Wśród nich znalazł się apel do rządów i instytucji finansowych, by zaoferowały konsumentom zachęty finansowe sprzyjające inwestycjom w bardziej energooszczędne urządzenia domowe. Takie zachęty mogą obejmować dopłaty, nisko oprocentowane pożyczki i przedłużone gwarancje. Ponadto konsumentom, zwłaszcza osobom bezrobotnym i osobom o niższych dochodach, można udostępnić warsztaty z zakresu wiedzy finansowej i materiały mające na celu pomoc w podejmowaniu decyzji. „Mamy nadzieję, że te wnioski na temat zachowań zostaną pewnego dnia sprzężone z dużymi zbiorami danych i algorytmami uczenia maszynowego, co pozwoli na opracowanie modeli zarządzania zapotrzebowaniem na energię i jej wytwarzaniem w bardziej zrównoważony sposób”, podsumowuje Sarigiannidis.
Słowa kluczowe
EVIDENT, zmiana zachowań, energia, energia elektryczna, zużycie energii, gospodarstwo domowe, strategia, finansowe, środowiskowe, wiedza, konsument
