Terapia genowa schorzeń siatkówki Siatkówka jest receptorem wzrokowym ośrodkowego układu nerwowego. Nowe metody leczenia schorzeń zwyrodnieniowych siatkówki, oparte na transferze genu funkcjonalnego, mogłyby przynieść korzyści milionom ludzi na całym świecie. Zdrowie © jbgrant, Thinkstock Dziedziczne choroby siatkówki, takie jak retinopatia barwnikowa (RP) czy wrodzona ślepota Lebera (LCA), wywoływane są mutacjami genów ekspresjonowanych w komórkach fotoreceptorowych. Obecnie brak jest metod leczenia takich schorzeń. Siatkówka stanowi idealny cel dla terapii genowej głównie dlatego, że jest miejscem uprzywilejowanym immunologiczne, czyli może tolerować wprowadzanie antygenów bez wywoływania stanu zapalnego jako odpowiedzi immunologicznej. Uczestnicy finansowanego ze środków UE projektu AAVEYE (Gene therapy for inherited severe photoreceptor diseases) zaproponowali metodę terapii genowej jako alternatywną metodę leczenia tego rodzaju schorzeń. Wektory otrzymane z wirusa skojarzonego z adenowirusami (AAV) skutecznie przenoszą geny do siatkówki modeli zwierzęcych, dlatego naukowcy postanowili zastosować tę metodę w neuronach siatkówki. W celu uzyskania wektorów zbudowano bezpieczne wektory AAV, skutecznie przenoszące geny i regulujące ekspresję genów w komórkach fotoreceptorowych przy użyciu mikroRNA. Doświadczenia przeprowadzone na dużych zwierzętach pozwoliły zabezpieczyć wektory przed przedostaniem się do mózgu. Wprowadzenie normalnego genu do fotoreceptorów zwierząt posiadających mutacje związane z RP i LCA spowodowało znaczące ograniczenie degeneracji siatkówki. Uzyskane rezultaty skłoniły partnerów projektu do przeprowadzenia próby klinicznej mającej na celu sprawdzenie skuteczności i bezpieczeństwa terapii genowej wykorzystującej AAV w leczeniu LCA. Przeprowadzone doświadczenia doprowadziły także do zidentyfikowania mechanizmów prowadzących do obumierania fotoreceptorów oraz do odkrycia, że obumieraniu temu zapobiega blokowanie określonych białek cyklu komórkowego. Ponadto przebadano grupę pacjentów chorujących na RP i LCA pod kątem mutacji w odpowiednich genach PDE6B i AIPL1, przygotowując opis kliniczny fenotypu choroby. Informacje te będą stanowiły podstawę dla przyszłych badań klinicznych dotyczących transferu genów fotoreceptorów u ludzi. Wyniki projektu AAVEYE umożliwią dalsze opracowywanie nowych metod terapeutycznych wykorzystujących AAV, które będą miały szerokie zastosowanie w leczeniu schorzeń siatkówki i ośrodkowego układu nerwowego. Słowa kluczowe Terapia genowa, zwyrodnienie siatkówki, fotoreceptor, AAVEYE, wirus skojarzony z adenowirusami
