Innowacyjne leczenie leukodystrofii
Z biegiem lat intensywne prace badawcze dostarczyły ważnych informacji na temat biologii leukodystrofii. U źródła patologii tych chorób leżą niedobory lub uszkodzenia mieliny skutkujące dysfunkcjami aksonów, jednak obecnie nie jest dostępna żadna metoda leczenia. Aby znaleźć rozwiązanie tego problemu, w ramach finansowanej przez UE inicjatywy LEUKOTREAT siły połączyło 19 różnych zespołów europejskich, jedno niewielkie przedsiębiorstwo oraz stowarzyszenia pacjentów. Głównym celem było promowanie strategii terapeutycznych związanych z leczeniem leukodystrofii. Członkowie konsorcjum opracowali europejską bazę danych, w której znalazły się dane kliniczne, próbki mutacji oraz próbki biologiczne pobrane od ponad 500 pacjentów. Poddano weryfikacji zaobserwowane w płynach ustrojowych pacjentów biomarkery, takie jak neuroprzekaźniki peptydowe N-acetyloaspartyloglutaminianu (NAAG) dla leukodystrofii z wrodzonym zaburzeniem tworzenia mieliny Ponadto zbadano wpływ stresu oksydacyjnego na degenerację aksonów w związku z poszukiwaniem nowych biomarkerów. W fibroblastach pacjentów zaobserwowano upośledzenie metabolizmu mitochondrialnego. Bez związków przeciwutleniających skutkowałoby to uszkodzeniami oksydacyjnymi. Obok innych wyników to odkrycie wyraźnie wskazało, że stres oksydacyjny jest w leukodystrofiach istotnym czynnikiem chorobotwórczym. Przesiewowe badanie związków doprowadziło do zidentyfikowania związków przeciwutleniających, przeciwzapalnych oraz neuroprotekcyjnych łagodzących objawy chorobowe. Przedstawiono to na przykładzie pochodnej cholesterolu, powodującej opóźnienie występowania pewnych objawów behawioralnych u młodych myszy. Enzymatyczna terapia zastępcza (ERT) wykazała ograniczoną skuteczność w leczeniu leukodystrofii ze względu na barierę krew-mózg. Bariera krew-mózg ogranicza przenikanie arylsulfatazy A (ARSA) z krwi do tkanek mózgu. W celu rozwiązania tego problemu członkowie konsorcjum zbadali zastosowanie wszczepialnych minipomp umożliwiających dostarczenie arylsulfatazy A bezpośrednio do mózgu. Naukowcy badali również inne możliwości terapeutyczne, takie jak innowacyjne terapie komórkowe i genowe. Uruchomiono próby kliniczne z zastosowaniem krwiotwórczych komórek macierzystych przenoszonych przy użyciu wektorów wirusowych w adrenoleukodystrofii związanej z chromosomem X oraz w presymptomatycznej leukodystrofii metachromatycznej. W wynikach zaobserwowano, że ekspresja zmutowanego białka w prawie 10% krążących komórek krwiotwórczych została przywrócona. Ponadto w ramach tego podejścia skutecznie zahamowano progresję zmian demielinizacyjnych w mózgu. W symptomatycznych postaciach MLD terapia genowa z wykorzystaniem bezpośredniego wstrzykiwania wektora wirusowego do mózgu została z powodzeniem przetestowana na modelach zwierzęcych. Terapia komórkowa z użyciem transplantacji neuronowych komórek macierzystych może pozwolić na przywrócenie produkcji mieliny. Zespół LeukoTreat Ethics Research Group przeprowadził badanie ankietowe dotyczące potrzeb i oczekiwań pacjentów w zakresie badań nad LD, aby móc ich skuteczniej wspierać. Uczestnicy projektu LEUKOTREAT pomyślnie przełożyli wiele strategii terapeutycznych na praktykę kliniczną, dając wielu pacjentom nadzieję. Ponadto skuteczność interwencji dietetycznych i farmakologicznych otwiera kolejne drogi do mniej inwazyjnych działań terapeutycznych. Wszystkie dokumenty powstałe podczas realizacji projektu są dostępne do pobrania na stronie internetowej LEUKOTREAT: wytyczne na temat tworzenia bazy danych (karta LeukoDB), dokumenty nt. etyki, informacje dla pacjentów oraz formularze zgody. Wkrótce udostępniona zostanie także broszura przedstawiająca projekt i jego rezultaty, a także ostateczna lista publikacji.
Słowa kluczowe
Leukodystrofie, biomarkery, stres oksydacyjny, enzymatyczna terapia zastępcza, arylsulfataza A, terapia genowa, krwiotwórcza komórka macierzysta