PDF Basket
Zespół krótkiego jelita (SBS) jest schorzeniem spowodowanym brakiem w pełni funkcjonalnego jelita cienkiego. Niezależnie od tego, czy jest to wada wrodzona, czy też wynika z usunięcia części jelita cienkiego podczas operacji, SBS jest rzadkim zaburzeniem, na które cierpi około 13 000 osób w Unii Europejskiej. Nieleczona, choroba może sprawić, że jelito przestanie pełnić swoją funkcję odżywczą.
Niestety SBS nie można całkowicie wyleczyć, a obecne terapie odznaczają się niskimi wskaźnikami przeżywalności i mogą powodować poważne skutki uboczne – zwłaszcza u dzieci. Dlatego naukowcy skupieni wokół finansowanego przez UE projektu INTENS postanowili opracować lepsze rozwiązanie.
„Naszym celem jest stworzenie funkcjonalnego jelita cienkiego, które mogłoby być stosowanie w leczeniu pacjentów z SBS”, mówi Paolo De Coppi, profesor chirurgii dziecięcej w UCL Great Ormond Street Institute of Child Health i koordynator projektu INTENS.
Rozwiązanie, które przechodzi najśmielsze oczekiwania
Obecnie leczenie SBS wymaga długotrwałego żywienia pozajelitowego (drogą dożylną) lub przeszczepu narządu. Pierwsza z tych metod nie pozwala na pełne wyleczenie choroby, natomiast problemem w przypadku drugiej jest ograniczona dostępność organów. Oznacza to, że żadne z podejść nie gwarantuje pełnej skuteczności.
Aby pokonać ten problem, zespół INTENS podjął się opracowania strategii wytwarzania sztucznych tkanek autologicznych – czyli procesu leczenia pacjenta z wykorzystaniem jego własnych komórek lub tkanek. „Takie podejście pozwoliłoby nam uporać się z problemem niedoboru narządów i uniknąć ryzykownego zabiegu tłumienia odpowiedzi immunologicznej pacjenta”, mówi De Coppi. „Dotychczasowe wyniki przechodzą nasze najśmielsze oczekiwania”.
Przykładem takiej strategii może być stworzenie autologicznych przeszczepów błony śluzowej jelita czczego. „Inaczej mówiąc, użyliśmy biomateriałów pochodzących od pacjentów pediatrycznych z SBS do opracowania żywej tkanki wyściółki jelita cienkiego, która teoretycznie mogłaby być wszczepiana chirurgicznie”, wyjaśnia De Coppi.
Badacze odkryli również podobieństwa pomiędzy rusztowaniami (tj. materiałami konstrukcyjnymi używanymi do tworzenia nowych funkcjonalnych tkanek) jelita cienkiego i okrężnicy. Według De Coppi świadczy to o tym, że mogą one być stosowane zamiennie jako platformy do inżynierii jelit. „Otwiera to drogę do wykorzystania pozostałej okrężnicy jako rusztowania u dzieci, które straciły całe jelito cienkie”.
Na poparcie tego odkrycia De Coppi z zespołem przeszczepili rusztowania jelita grubego in vivo, wykazując, że mogą one przetrwać, tworząc krótkoterminowo funkcjonalne struktury. „Wyniki tych prac dostarczają danych potwierdzających słuszność koncepcji wytwarzania specyficznych dla danego pacjenta przeszczepów jelita czczego u dzieci z niewydolnością jelita, co powinno w dalszej perspektywie umożliwić im samodzielne odżywianie”, dodaje De Coppi.
Kolejnym kluczowym rezultatem projektu było opracowanie koncepcji zewnętrznego kierowania samoorganizacją komórek macierzystych, tak by tworzyły funkcjonalne systemy typu „organoidy na chipie”. „Urządzenia te zostały zaprojektowane w celu modelowania funkcji ludzkich narządów in vitro i pozwalają nam uzyskać bardziej fizjologicznie dopasowane kształty, rozmiary i funkcje organoidów”, mówi De Coppi.
Znacząca zmiana w leczeniu SBS
Wszystkie rezultaty projektu INTENS składają się na znaczący przełom w leczeniu SBS. „Implikacje tych wyników są tak istotne dla tej dziedziny, że czasopismo Nature Medicine zdecydowało się na opublikowanie artykułu wstępnego na ten temat, a Nature Reviews Gastroenterology & Hepatology specjalnego artykułu na temat badań”, mówi De Coppi. „Artykuły te były dodatkiem do publikacji omawiających nasze prace”.
Najważniejsze jednak, że badania prowadzone w ramach projektu przyczynią się ostatecznie do skuteczniejszego leczenia pacjentów z SBS. „Nie tylko zmniejszą koszty leczenia i zwiększą jego dostępność, ale także mogą znacząco poprawić rokowania i jakość życia chorych”, dodaje na koniec De Coppi.
Obecnie zespół pracuje nad komercjalizacją tych wyników oraz przełożeniem ich na rozwiązania kliniczne.