Wpływ drugiego języka na rozwój zdolności czytania w dwóch językach
Za cel projektu "Bilingualism impact on reading development" (BIRD) przyjęto określenie pozytywnego i negatywnego wpływu poszczególnych cech języków na rozwój umiejętności czytania. Ostatecznym celem było poszerzenie dostępnej wiedzy na temat rozwoju alfabetyzmu. Na przestrzeni dwóch lat uczestnicy projektu poddawali testom dzieci w dwujęzycznych szkołach podstawowych w Kraju Basków. Badane dzieci uczyły się czytać po baskijsku i równolegle po francusku lub hiszpańsku. Porównywano dzieci w tym samym wieku i posługujące się tym samym językiem, dobierając przy tym odpowiednie metody pomiaru narażenia, a badania dotyczyły przede wszystkim czytania po baskijsku i zdolności poznawczych w tym języku. Testy wykazały, że dwujęzyczne dzieci ze szkół baskijsko-hiszpańskich nie miały większych problemów z uczeniem się dekodowania słów. Dzięki temu dość szybko uczyły się czytać po baskijsku. Z kolei dwujęzyczne dzieci ze szkół baskijsko-francuskich miały znacznie większe trudności z dekodowaniem nowych słów, przez co umiejętność czytania po baskijsku rozwijała się u nich wolniej. W hiszpańskim występują jednoznaczne zależności między literami i dźwiękami, a zasady pisowni są dość spójne. Francuski ma natomiast znacznie bardziej złożone zależności między dźwiękami a literami oraz wiele słów o nieregularnej pisowni. Dzieci uczące się czytać muszą się zatem nauczyć nieprzewidywalnej lub nietypowej wymowy wielu wyrazów nieregularnych. U dwóch badanych grup odnotowano znaczne różnice w zdolnościach rozróżniania dźwięków niebędących słowami i operowania nimi. Dzieci baskijskie uczące się czytać po hiszpańsku lepiej operowały dźwiękami języka baskijskiego od swoich francuskojęzycznych kolegów i koleżanek. Drugoklasiści ze szkół baskijsko-francuskich mieli jednak znacznie dłuższy czas koncentracji wzrokowej. Silniejszy rozwój tej umiejętności wynikał z mniej bezpośredniej zależności między literami a dźwiękami w języku francuskim. W piątej klasie różnica zanikała. Może to wskazywać, że starsze dzieci z obu grup językowych stosują podobne strategie dotyczące całych słów i posiadają duży wiedzę na temat słownictwa. Trwające prace projektu BIRD umożliwią opracowanie narzędzi do diagnozowania opóźnień i zaburzeń rozwoju alfabetyzmu. Wyniki projektu powinny wspomóc przyszłe programy dydaktyki czytania w innych europejskich regionach dwujęzycznych, między innymi Bretanii, Katalonii, Galicji i Walii.
Słowa kluczowe
Drugi język, umiejętność czytania, dwujęzyczność, rozwój czytania, cechy językowe, wzrost alfabetyzmu, dopasowanie dźwięków do liter, czas koncentracji wzrokowej, świadomość fonemiczna, strategie czytania, opóźnienia alfabetyzmu, nabywanie alfabetyzmu
