Nanotechnologia w służbie ajurwedy dla zdrowszej żywności Ajurwedę praktykuje się w Indiach od ponad 5000 lat. Pomimo tego wspomniany system medycyny niekonwencjonalnej opierający się w dużej mierze na masażach i specjalnych dietach tak naprawdę nigdy nie podbił europejskich rynków. Teraz celem jednego z finansowanych przez UE projektów jest wykorzystanie nanotechnologii w celu wprowadzenia związków zalecanych przez ajurwedę do produktów spożywczych przetwarzanych przemysłowo. Technologie przemysłowe Żywność i zasoby naturalne © Igor Chus, Shutterstock W Europie ajurweda uznawana jest za pseudonaukę. Jednak nawet jeśli brakuje dowodów potwierdzających jej naukowe twierdzenia, część składników leżących u podstaw diety zgodnej z założeniami ajurwedy przykuła uwagę naukowców ze względu na przypisywane im zalety. Zdaniem prof. Iana Nortona, inżyniera chemii na Uniwersytecie w Birmingham, niektóre z tych składników – które nazywa ajurwedańskimi związkami bioaktywnymi (ABC) – powinny zostać dokładnie zbadane, aby sprawdzić, czy mogą nam pomóc w walce z przewlekłymi problemami zdrowotnymi, takimi jak otyłość. Nasuwa się w związku z tym ważne pytanie: jeśli rzeczywiście przejawiają tak duży potencjał, dlaczego ABC nie zostały dotąd wprowadzone do naszej żywności? Prof. Norton widzi trzy główne przyczyny tej sytuacji. Pierwszą z nich jest brak wystarczających badań naukowych i badań w zakresie bezpieczeństwa, aby dopasować składniki diety zgodnej z założeniami ajurwedy do żywności europejskiej, która znacznie różni się do azjatyckiej, oraz trudności związane z uzyskaniem zgody stosownych organów. Do tego dochodzi też kwestia zmiany właściwości organoleptycznych żywności po dodaniu do niej związków zalecanych przez ajurwedę. Mówiąc prościej, produkty wzbogacone o składniki zgodne z założeniami ajurwedy będą dla większości europejskich konsumentów zbyt pikantne i kwaśne. Trzeba również wziąć pod uwagę stosowane w Europie praktyki związane z przygotowywaniem żywności. „W przeciwieństwie do państw azjatyckich, których obywatele przyrządzają posiłki na co dzień, w Europie i w krajach rozwiniętych spoza kontynentu wykorzystuje się produkty spożywcze w większym stopniu przetworzone przemysłowo i o dłuższym terminie przydatności do spożycia. To właśnie długi okres przechowywania zwiększa prawdopodobieństwo utraty właściwości i zalet tych związków”. Jest to tym bardziej problematyczne, że związki ajurwedańskie cechuje duża niestabilność. Są wrażliwe na światło, temperaturę, pH i tlen, co oznacza, że wzbogacenie nimi przetworzonej przemysłowo żywności wymagałoby innowacyjnej technologii dostarczania. Jak twierdzą prof. Norton i jego zespół, potencjalnym rozwiązaniem problemu jest nanotechnologia, ponieważ może ona zwiększyć nie tylko stabilność, lecz także biodostępność i akceptowalność wspomnianych składników. „Nanocząsteczki mogą posłużyć do zamykania wrażliwych związków bioaktywnych w przedziałach nanostrukturalnych, co uchroniłoby je od degradacji pod wpływem ciepła, światła, tlenu itd. W podobny sposób wspomniane nanocząsteczki mogłyby zwiększyć biodostępność związków ajurwedańskich w przewodzie pokarmowym, przyspieszając proces ich rozpuszczania w płynach biologicznych, a także zwiększając ich stabilność i absorpcję przez komórki. Co więcej, nieprzewidziane zmiany właściwości organoleptycznych w produktach spożywczych można zamaskować, stosując technikę pułapkowania za pomocą nanocząsteczek”. W centrum uwagi zespołu projektu NSEF (Nano Structured Emulsion Foods) znalazła się tak zwana technologia nanokryształów. Dzięki wsparciu finansowemu z UE naukowcy mogli podjąć się zadania wytworzenia nanokryształów ABC oraz wykorzystania ich jako jadalne cząsteczki Pickeringa w celu kontroli właściwości emulsji. „Ogólnie rzecz ujmując, nanocząsteczki (zarówno ciała amorficzne, jak i kryształy) wytwarza się za pomocą technik oddolnych lub odgórnych – bądź ich połączenia. W naszym badaniu posłużyliśmy się metodą oddolną, aby stworzyć nanokryształy kurkuminy” – wyjaśnia prof. Norton. Aczkolwiek zespół czeka jeszcze wyzwanie włączenia wspomnianych nanokryształów do rzeczywistych produktów spożywczych, wstępne rezultaty są zadowalające, a badacze liczą, że zainteresowanie ze strony podmiotów działających w przetwórstwie spożywczym przyspieszy dalsze postępy. „Obecnie poszukujemy nowych możliwości finansowania, aby dogłębniej przeanalizować wykonalność stosowania ajurwedy z korzyścią dla konsumentów europejskich. Ponadto szukamy też partnerów przemysłowych, którzy pomogą wynieść nasze badania poza ramy akademickie” – podsumowuje prof. Norton. Słowa kluczowe NSEF, nanotechnologia, ajurweda, związki, żywność, emulsja, kurkumina, nanocząsteczki, nanokryształy
