Ropa i diamenty: legalny handel zasobami naturalnymi w Europie Nielegalnie wydobywane zasoby naturalne lub tak zwane zasoby będące źródłem konfliktów (np. diamenty) często trafiają na rynki światowe i stają się częścią globalnego łańcucha dostaw. Ze względu na polityczne, społeczne i środowiskowe konsekwencje tego procederu UE musi znaleźć rozwiązania ograniczające nielegalny handel. Bezpieczeństwo © GrandeDuc, Shutterstock Główna polityka UE dotycząca postępowania z zasobami będącymi źródłem konfliktów opiera się na stosowaniu środków ograniczających. Jednym z nich jest wprowadzanie do łańcucha dostaw środków należytej staranności, które zobowiązują importerów do zapewniania, że wykorzystywane przez nich zasoby naturalne spełniają określone minimalne normy społeczne i środowiskowe. Wyzwaniem dla UE jest takie dostosowanie tych środków, aby były zgodne ze stosowanym w UE podejściem do sytuacji kryzysowych zakładającym uwrażliwienie na konflikty. To oznacza, że przy rozważaniu każdej interwencji powinno się brać pod uwagę kontekst danego konfliktu, co pozwoli zagwarantować, że interwencja poprawi sytuację zamiast ją pogorszyć. Zgodnie z tym, co można przeczytać w ostatnich dokumentach dotyczących polityki UE, jeśli środki ograniczające nie uwzględniają konfliktu, mogą potencjalnie go zaostrzyć i zwiększyć niestabilność w regionie. Aby rozwiązać ten problem, badacze z projektu GLONEXACO, finansowanego ze środków UE, „odpowiedzieli na trzy powiązane ze sobą pytania badawcze, które dotyczyły globalnego kontekstu, w jakim wprowadza się takie środki, oraz sposobu, w jaki mogą one wpływać na mikrodynamikę konfliktów zbrojnych”, tłumaczy Martijn Vlaskamp, główny badacz i zdobywca globalnego stypendium w ramach programu „Maria Skłodowska-Curie”. „Pytania zostały sformułowane w reakcji na wezwanie Komisji Europejskiej do poprawy przejrzystości w całym łańcuchu dostaw. Wraz z kluczowymi partnerami handlowymi badamy okoliczności, w których dochody z przemysłu wydobywczego finansują wojny lub konflikty wewnętrzne”. Pierwsze pytanie dotyczyło wpływu dynamiki światowego handlu zasobami naturalnymi na mikrodynamikę konfliktów zbrojnych. Z kolei drugie pytanie skupiało się na tym, w jakim stopniu mikrodynamika konfliktów zbrojnych wpływa na światowy handel zasobami naturalnymi. Trzecie i najważniejsze pytanie odnosiło się do tego, w jaki sposób UE, nie szkodząc swojej pozycji konkurencyjnej, może wpłynąć na obie dynamiki w celu ograniczenia handlu zasobami naturalnymi, który finansuje konflikty zbrojne. Pogodzenie mikrodynamiki wojen domowych z lokalną dynamiką handlu zasobami naturalnymi W wyniku prac nad projektem GLONEXACO zidentyfikowano kilka kwestii, które należy brać pod uwagę podczas opracowywania działań z zakresu polityki dotyczącej zasobów będących źródłem konfliktów: znaczenie tych zasobów dla dynamiki konfliktu, skuteczność i efektywność takiej polityki, jakie (nieoczekiwane) skutki może przynieść jej wdrożenie oraz jak bardzo jest zrównoważona. Wyniki sugerują, że najlepiej jest powstrzymać się od stosowania w łańcuchu dostaw bardzo złożonych, obowiązkowych systemów zasad należytej staranności i zamiast tego stawiać na dobrowolne systemy ze ściśle określonymi wytycznymi. Pozwoli to uniknąć efektu quasi-sankcji, spowodowanego wprowadzeniem środków obowiązkowych. Przy opracowywaniu takich wytycznych nie powinno skupiać się wyłącznie na bezkonfliktowym charakterze towarów, lecz raczej przyjąć bardziej holistyczne podejście obejmujące również inne kryteria społeczne i środowiskowe. Łącząc wszystkie te kryteria w jednym certyfikacie, można obniżyć koszty utrzymania systemu certyfikacji przez producentów. Aby zachęcić do ich stosowania, UE i inne instytucje europejskie powinny wprowadzić je do zamówień publicznych jako obowiązkowe. W UE sektor publiczny wydaje około 50 % PKB, więc jego decyzje dotyczące konsumpcji mają ogromny wpływ na zachowania producentów. „W ramach projektu GLONEXACO zidentyfikowaliśmy kilka czynników, które muszą być brane pod uwagę, żeby każda polityka UE ukierunkowana na rozwiązanie kwestii zasobów będących źródłem konfliktów nie przynosiła więcej szkód niż korzyści”, podsumowuje Vlaskamp. „Wyniki projektu przemawiają za wprowadzeniem systemów pozwalających europejskim obywatelom w pełni świadomie kupować produkty, których sprzedaż pośrednio nie finansuje konfliktów zbrojnych”. Słowa kluczowe GLONEXACO, handel zasobami naturalnymi, konflikty zbrojne, zasoby będące źródłem konfliktów, łańcuch dostaw, należyta staranność
