Nowe spojrzenie na Anglię w epoce elżbietańskiej
We wczesnych latach nowożytnej Europy pisarze renesansowi opisywali królową Elżbietę I na kartach swoich powieści, sztuk lub relacji z podróży. Jednak te teksty były często lekceważone lub tylko wspominane jako materiał referencyjny. Postrzegano je także jako element odrębnych tradycji literackich, a nie jako część europejskiego dziedzictwa, dyskursu i wymiany kulturowej. Dodatkowo, co zadziwiające, nawet w ostatnich stuleciach teksty te nie znalazły uznania jako dzieła warte wystawienia na deskach teatru lub chociaż wykorzystania do badań porównawczych z angielskimi dziełami literatury z czasów elżbietańskich. Poszukiwanie nowych perspektyw Celem zespołu projektu COEED była zmiana tego nastawienia. W ramach tego wielojęzycznego, multidyscyplinarnego i wyraźnie europejskiego projektu badawczego, zajmującego się tematyką kultury politycznej na świecie, badacze dokładnie przeanalizowali narodowe tradycje literackie kilku krajów europejskich. Profesor Andrew Hiscock (Uniwersytet w Bangor, Walia), główny badacz projektu pracujący pod okiem profesor Nathalie Vienne-Guerrin (Université Paul-Valéry Montpellier 3), tłumaczy: „W tych trudnych czasach, gdy w Europie debatuje się nad kwestiami interesu narodowego, integralnością społeczeństwa i zewnętrznymi wpływami kulturowymi, w ramach projektu COEED postanowiliśmy podważyć założenia często leżące u podstaw tych drażliwych tematów”. Przełomowe badania Do głównych celów projektu należało ustalenie, w jaki sposób postrzeganie Anglii w erze elżbietańskiej wpływało i nadal wpływa na życie kulturalne w Europie. Jak mówi prof. Hiscock: „Przy tak szeroko zakrojonym projekcie efektem badań było wiele różnych wniosków z wielu różnych dyscyplin”. Na przykład w ramach projektu przeprowadzono nowatorskie badania nad historią czasów elżbietańskich, dramatem szekspirowskim i sposobami, w jakie pisarze wczesnego renesansu z kontynentu europejskiego przedstawiali kulturę epoki elżbietańskiej. „Wykazaliśmy również, że w przeciwieństwie do konwencjonalnych opisów rosnącego kultu Szekspira jako poety narodowego takie postrzeganie tego twórcy nie było ani nieuniknione, ani pozbawione kontrowersji w kraju i za granicą”, dodaje prof. Hiscock. Jest jednak oczywiste, że opisy Szekspira i Anglii w epoce elżbietańskiej osiągnęły prawdziwie międzynarodową popularność ze względu na ich różnorodny styl i przedstawianie wyzwań i trudów życia, z którymi mogą się także identyfikować czytelnicy w XXI wieku. Pokonywanie przeszkód Niespodziewane bogactwo materiałów w wielu językach europejskich – zarówno gatunków literackich, jak i publicystyki – opowiadających o kulturze elżbietańskiej Anglii okazało się największym wyzwaniem projektu COEED, ale zrekompensował to „ogromny entuzjazm odbiorców dla celu tego projektu, jakim jest badanie europeizacji Anglii w epoce elżbietańskiej i jej wybitnych postaci”, mówi prof. Hiscock. Innym niełatwym zadaniem w ramach tego projektu, dofinansowanego ze środków programu „Maria Skłodowska-Curie”, była współpraca z dużą liczbą naukowców z całego świata. Badacze rozwiązali ten problem w jedyny możliwy sposób, czyli „poświęcając znaczną ilość czasu na przeszukiwanie europejskich archiwów oraz rozmowy z odbiorcami i naukowcami ze środowisk akademickich i pozaakademickich, żeby w pełni zrozumieć złożoność wybranej dziedziny badań”, podkreśla prof. Hiscock. Dalsze prace Prof. Hiscock z Uniwersytetu w Bangor w Walii oraz Instytut Badań nad Renesansem, Neoklasycyzmem i Oświeceniem (IRCL, UMR5186 CNRS) uczelni Université Paul-Valéry Montpellier 3 planują dalszą współpracę w formie międzydyscyplinarnych grantów, badań i wydarzeń. Chcą także kontynuować działania promujące projekt we Francji i w Zjednoczonym Królestwie, żeby zainteresować tematem odbiorców spoza ośrodków akademickich i zaangażować ich w proces badawczy.
Słowa kluczowe
COEED, Anglia w epoce elżbietańskiej, dzieła literatury, Szekspir, debata kulturowa, pisarze europejscy, pisarze renesansowi
