Wielopłaszczyznowe relacje między protestem a porządkiem demokratycznym
W czasach ogromnej transformacji społecznej konieczna jest ciągła aktualizacja narzędzi służących do interpretacji ekspresji politycznej. Zespół finansowanego przez ERBN projektu POWDER badał zagadnienie protestu w kontekście demokracji i ich wzajemne oddziaływania. Badacze oceniali, czy współczesne ruchy protestacyjne wpływają na założenia demokracji oraz czy porządek demokratyczny przyczynia się do powstawania określonych form protestu. Projekt ten został podzielony na nadrzędny „Teoretyczny projekt ramowy” oraz podprojekty empiryczne – „Cyfrowe ruchy protestacyjne”, „Protest bez granic i protest uchodźców” i „Prawicowy protest tożsamościowy”.
Rozszyfrowywanie znaczenia i funkcji dzisiejszych protestów
W ramach „Teoretycznego projektu ramowego” skupiono się na interpretacji znaczenia oraz funkcji protestu politycznego we współczesnych demokracjach i opracowano kryteria normatywne do oceny jego jakości w odniesieniu do demokracji. „Ważne jest zrozumienie, w jaki sposób protest wpływa na to, jak ludzie postrzegają porządek demokratyczny i czy mogą czuć się jego częścią”, mówi Christian Volk, główny badacz projektu. Kluczowe znaczenie ma tu rozróżnienie między protestem reformatorskim, w którym wyraża się niezadowolenie i krytykę, podnosi świadomość na temat lekceważonych kwestii oraz skłania decydentów do spełnienia określonych żądań, a protestem transformacyjnym, który prowadzi do otwarcia dyskusji dotyczących zasadności funkcjonowania struktury porządku demokratycznego i konkretnych sposobów sprawowania władzy. Protest transformacyjny można dalej podzielić na emancypacyjny i nieemancypacyjny w oparciu o interakcję polityczną pojawiającą się w kolektywach protestacyjnych, między przeciwnikami politycznymi a społeczeństwem. Rozróżnienie jest istotne między innymi w przypadku niektórych ruchów ekologicznych i klasyfikacji jako zagrożenia dla ładu demokratycznego. „Protesty w obliczu kryzysu klimatycznego opierają się na koncepcji obywatelskiego nieposłuszeństwa. Politycznie motywowane naruszenia podstawowych zasad demokratycznego porządku są stosowane do prowadzenia przez nowe ruchy, takie jak na przykład The Last Generation, demokratycznych działań ukierunkowanych na emancypację”, wyjaśnia Volk.
Mechanika protestu we współczesnych ustrojach demokratycznych
W podprojekcie „Cyfrowe ruchy protestacyjne” badacze skoncentrowali się na sposobach, w jakie działacze cyfrowi starają się upolitycznić kwestie demokratycznego podejmowania decyzji, uczestnictwa politycznego i przejrzystości poprzez opracowywanie technologii cyfrowych. „Z badań wyłania się obraz strategii produktywnego protestu, w połączeniu z publiczną krytyką relacji władzy, która pojawia się w wyniku cyfrowej transformacji współczesnych demokracji”, mówi Daniel Staemmler, badacz zaangażowany w projekt. W ramach podprojektu „Protest bez granic i protest uchodźców” opisywano mechanizmy, za pomocą których w wyniku protestów i walk granicznych kwestionuje się powszechne założenia dotyczące funkcjonowania demokracji. „Na protestach migrantów o nieuregulowanym statusie publicznie wyrażana jest dezaprobata dla podstawowych zasad porządku demokratycznego poprzez twierdzenie, że kwestie przynależności i równych praw nie powinny być kształtowane poprzez obywatelstwo”, podkreśla badaczka Laura Gorriahn. Badacze podprojektu „Prawicowy protest tożsamościowy” badali, w jaki sposób współczesne oddolne ruchy prawicowe organizują protesty w imię demokracji. Budują one mechanizmy ramowe wokół ideologii wykluczenia, jednocześnie twierdząc, że bronią wolności słowa i reprezentują ludzi. „Kreują nierealistyczną ideę homogenicznego narodu, przez co podważają podstawowe zasady demokratycznego porządku”, zauważa Danniel Gobbi. „W ramach naszych badań opracowaliśmy zaawansowane narzędzie pozwalające na zrozumienie współczesnych wydarzeń w społeczeństwach demokratycznych”, podsumowuje Volk. „To dla nas ważne, by ciągle rozpowszechniać te odkrycia w mediach i politycznej sferze publicznej i dzięki temu unikać przedwczesnej dewaluacji protestu”. W nawiązaniu do tego zespół obecnie przygotowuje kilka publikacji dotyczących badanych tematów.
Słowa kluczowe
POWDER, porządek demokratyczny, ruch protestacyjny, protest polityczny, stosunki władzy, teoria demokracji
