Psychologia a skuteczność podatku ekologicznego
Jednym z rozwiązań coraz poważniejszego problemu zanieczyszczenia środowiska jest wprowadzenie podatku ekologicznego (nakładanego na emisję zanieczyszczeń oraz dobra, których użytkowanie generuje zanieczyszczenia). Tego rodzaju podatek (sygnał fiskalny) może ograniczyć zachowania szkodliwe dla środowiska i doprowadzić do zwiększenia świadomości na temat emisji. W ramach projektu ALLEGRO badano wpływ różnych podatków na psychologię konsumentów, poszukując rozwiązania, które byłoby najskuteczniejsze w ograniczaniu emisji, a jednocześnie byłoby akceptowalne społecznie. Badania prowadzono w dwóch etapach. Pierwszy etap koncentrował się na poszukiwaniu dowodów na skutki psychologiczne ograniczające akceptację dla podatków ekologicznych, w tym w szczególności na korelacji spóźnionych korzyści płynących z opodatkowania z niskim poparciem. Partnerzy stwierdzili, że zmiany nie zachodzą w przypadku opóźnienia negatywnych skutków zewnętrznych konsumpcji, co ma miejsce przy większości działań ważnych dla środowiska. Inaczej mówiąc, ludzie rzadziej postrzegają podatki ekologiczne jako motywację do zmiany zachowania, jeżeli nie widzą korzyści płynących z ich obniżenia. Drugi etap polegał na przeanalizowaniu reakcji konsumentów na zmiany dotyczące zależności między cenami i podatkami. Badanie wykazało, że reakcja na zmianę wysokości podatku od paliw jest średnio o około 20% silniejsza niż reakcja na odpowiadającą jej zmianę cen. Konsumenci częściej reagują lub zmieniają swoje zachowanie w odpowiedzi na widoczną zmianę wysokości podatku, a nie zmianę ceny zawierającej podatek. Ustalenia te są istotne, ponieważ pokazują, że im bardziej widoczny jest podatek, tym bardziej prawdopodobne jest, iż konsumenci zmienią zachowanie lub ograniczą emisje. Uczestnicy projektu ALLEGRO sugerują, że emisje gazów cieplarnianych można by ograniczyć nawet przy niższej stawce niż obecnie się proponuje, pod warunkiem zwiększenia widoczności. Niższy podatek ekologiczny pozwoliłby uniknąć typowych konsekwencji opodatkowania (zmiana zachowania ale przy braku poparcia). Umożliwi także pozyskanie szerszego poparcia społecznego dla tych podatków, zanim pozytywne skutki ograniczenia emisji staną się widoczne.
Słowa kluczowe
Podatek ekologiczny, psychologia konsumentów, zanieczyszczenie środowiska, emisje, wsparcie publiczne
