Hegel kontra Ricoeur: świeże spojrzenie na rozpoznanie i przebaczenie
Niemiecki filozof Georg Wilhelm Friedrich Hegel i francuski myśliciel Paul Ricoeur wnieśli, każdy na swój sposób, ogromny wkład w rozważania nad takimi pojęciami, jak wzajemne rozpoznanie i przebaczenie. W tym kontekście, w ramach projektu HEGELANDRICOEUR (Misrecognition, mutual recognition and forgiveness in Hegel and Ricoeur), finansowanego ze środków UE, badano koncepcję wzajemnego rozpoznania z różnych punktów widzenia tych filozofów. Porównano także sposób interpretacji przez Ricoeura i Hegla dynamiki dotyczącej błędnego rozpoznania, wzajemnego rozpoznania i przebaczenia, analizując przy tym punkty zbieżne i rozbieżne z dalszymi teoriami rozpoznania. Biorąc pod uwagę fakt, że Ricoeur żył później niż Hegel, zespół badał notatki Ricoeura dotyczące Hegla i jego teorii. Przyjrzano się, w jaki sposób Ricoeur interpretował dialektyczną negację Hagla dotyczącą błędnego rozpoznania (np. walka, przestępczość, zło), a także inne koncepcje niemieckiego filozofa. Chodzi tu między innymi o to, jak obaj myśliciele postrzegali zależność między byciem sobą i byciem innym, jak również poglądy Ricoeura na temat heglowskiego zrozumienia "tragicznego źródła działania". Uczeni określili, w których miejscach wyartykułowana jest konfrontacja Ricoeura z myślą Hegla, tj. w postawie antyheglowskiej wczesnych lat 50. XX w., a także w kreatywnym przywłaszczeniu idei Hegla dotyczących mediacji i myśli. Analizując wykłady Ricoeura dotyczące negacji, zespół wyjaśnił opór filozofa względem dialektyki heglowskiej. Podkreślono odmienne formy negacji u Ricoeura, poruszając także zagadnienie absolutyzacji opozycji i mediacji, a także formy negatywności, takie jak zło i nonsens. Pozwoliło to na poznanie stanowiska Ricoeura w odniesieniu do roli konfliktu i mediacji w życiu społecznym. Innym osiągnięciem jest określenie poglądów Ricoeura na temat heglowskiej teorii moralności społecznej (Sittlichkeit), umiejscowionej między ideologią i utopią. Prace te pomogły też w nowatorskim spojrzeniu na postheglowski kantyzm. Zespół zrekonstruował znaczące zmiany cechujące ricoeurowską interpretację dialektyki w odniesieniu do zła i przebaczenia, ukazując, w jaki sposób francuski filozof przysposobił sobie heglowską horyzontalną koncepcję przebaczenia. Zespół wyjaśnił również, w jaki sposób Ricoeur artykułował tę horyzontalną koncepcję przebaczenia i rozpoznania przy pomocy koncepcji wertykalnej, która znalazła inspirację teologiczną u Św. Pawła. Podsumowując, omawiany projekt dotyka aktualnych problemów społecznych, takich jak współistnienie i wzajemne rozpoznanie przez społeczności wyznające odmienne wartości. Rezultaty tych prac zostaną opisane w wyczerpującej publikacji na temat niejednoznacznego stosunku Ricoeura do spuścizny heglowskiej, począwszy od dialektyki i filozofii praktycznej po interpretację symboli religijnych. Mogą one zostać wykorzystane w analizowaniu odwiecznego problemu współistnienia i przebaczenia w miejscach dotkniętych konfliktami na całym świecie.
Słowa kluczowe
Hegel, Ricoeur, HEGELANDRICOEUR, błędne rozpoznanie, wzajemne rozpoznanie, przebaczenie
