Badanie i ochrona cyfrowa starożytnych etiopskich rękopisów
W etiopskich klasztorach i kościołach nadal przechowywanych jest około 200 000 rękopisów dokumentujących historię chrześcijaństwa w tym kraju. Rękopisy są składowane w tradycyjnych księgozbiorach eklezjastycznych, które z każdym dniem są coraz bardziej zagrożone. Większość manuskryptów wciąż jest niezarejestrowana i niezbadana. Za cel finansowanego ze środków UE projektu ETHIO-SPARE (Cultural heritage of Christian Ethiopia: Salvation, preservation and research) przyjęto zarejestrowanie i zbadanie tych rękopisów oraz zapewnienie ich przetrwania w postaci cyfrowej. Partnerzy projektu ETHIO-SPARE odwiedzili i zbadali biblioteki w ponad 100 obiektach eklezjastycznych, w tym obiektach dotychczas nieznanych społeczności akademickiej. Dokonano digitalizacji około 2000 rękopisów, w większości nieznanych. Zidentyfikowano przy tym kilka mniej znanych regionów, które uznano za istotne dla badań historii i kultury piśmiennictwa w Etiopii. Partnerzy projektu fotografowali dzieła sztuki, prowadzili wywiady z lokalnymi znawcami historii i skrybami oraz analizowali skład dawnych atramentów używanych w manuskryptach. Systematyczne rejestrowanie danych GPS pozwoliło stworzyć uzyskać zupełnie nową wiedzę na temat rozmieszczenia zabytków kultury etiopskiej. W przypadku niektórych zagrożonych obiektów dokonano pomiarów i modelowania 3D, aby zachować je dla potomności w postaci cyfrowej. Stworzono internetową bazę danych zawierającą opisy bibliotek eklezjastycznych i ich zawartości, w tym katalog ponad 1000 rękopisów oraz strukturyzowane opisy i obrazy ponad 130 dzieł sztuki. Program konserwacji terenowej realizowany w ramach projektu ETHIO-SPARE umożliwił zakonserwowanie kilku cennych rękopisów i przywrócenie ich do pierwotnego stanu. Przeprowadzono gruntowną modernizację pomieszczeń magazynowych w siedmiu bibliotekach eklezjastycznych. Przeszkolono też licznych urzędników kościelnych i państwowych w odkrywaniu i rejestrowaniu skarbów kulturalnych Etiopii. Dzięki współpracy i wymianie wiedzy z innymi inicjatywami badawczymi możliwe było wspomaganie badań na kluczowych stanowiskach historycznych i promowanie ich jako potencjalnych atrakcji turystycznych. Prace projektu ETHIO-SPARE przyniosły liczne odkrycia dotychczas nieznanych źródeł pisanych. Pozwoliło to zaprezentować całemu światu bogactwo etiopskiej kultury chrześcijańskiej. Dziesiątki artykułów opublikowanych przez partnerów projektu wniosły istotny wkład w badania nad orientalnymi i afrykańskimi kulturami piśmiennictwa.
Słowa kluczowe
Badania rękopisów, ochrona cyfrowa, Etiopia, ETHIO-SPARE, dziedzictwo kulturowe
