Nowa epoka w diagnostyce i leczeniu zakażeń wirusem Ebola
Na dzień dzisiejszy nie ma zatwierdzonych szczepionek czy leków mających zastosowanie w profilaktyce i leczeniu wirusa Ebola. Ponieważ na ludzi przenosi się on z zakażonych zwierząt, istnieje paląca potrzeba opracowania szybkich metod diagnostycznych i strategii ochronnych na terenach endemicznych dla tego wirusa. Co więcej, lepsze zrozumienie mechanizmów jego przeżywalności i czynników patogenności jest kluczowe dla opracowania odpowiednich środków zaradczych. Finansowany przez UE projekt IF-EBOLA łączył prace ośrodków z Europy i Afryki mające na celu opanowanie rozprzestrzeniania się tego wirusa podczas epidemii. Najważniejszym celem projektu było „opracowanie podstawowych i praktycznych strategii zaradczych potrzebnych dla skutecznego przygotowania lokalnych publicznych ośrodków zdrowia w Afryce do kontroli przyszłych epidemii wirusa Ebola”, wyjaśnia koordynator projektu, prof. Veas. „Naszym zamysłem było połączenie wczesnej pasywnej immunoterapii ukierunkowanej przeciwko wirusowi Ebola z wczesną diagnozą oraz monitorowaniem odpowiedzi immunologicznej u pacjentów ozdrowiałych”, kontynuuje wypowiedź. Konsorcjum badawcze opracowało różne innowacyjne narzędzia i technologie, w tym ultraczułe metody wykrywania wirusa Ebola i ukierunkowane przeciwko niemu przeciwciała poliklonalne zaprojektowane z myślą o stosowaniu przede wszystkim u wcześnie zdiagnozowanych pacjentów w celu poprawy ich rokowań. Ponadto, aby lepiej zrozumieć czynniki wpływające na przeżywalność tego wirusa i zaprojektować innowacyjne terapie i koncepty szczepionek, badacze prowadzili szczegółowy monitoring skuteczności odpowiedzi immunologicznej u pacjentów, którzy przeżyli zakażenie tym wirusem. Nowe spojrzenie na zwalczanie wirusa Ebola Aby możliwie szybko zastosować terapię swoistą lub pomocniczą, wykrycie zakażenia wirusem Ebola niewątpliwie musi nastąpić we wczesnej fazie choroby, kiedy obciążenie patogenem jest niskie, a objawy dość łagodne. Jednakowo ważne jest jednakże leczenie rekonwalescentów, którzy nie mają objawów, ale nadal mogą zarażać. W projekcie IF-EBOLA wykorzystano technikę wzbogacania preparowanej próbki w magnetyczne perełki, w celu wychwycenia wirusa z materiału pobranego od pacjenta. W połączeniu z metodą PCR prowadzoną w czasie rzeczywistym naukowcy stworzyli ultraczułą technikę detekcji wirusa Ebola, czułą na tyle, by ujawnić obecność szczątkowych ilości wirusa u pacjentów ozdrowiałych po ostrej infekcji. Preparaty z przeciwciał ukierunkowanych przeciwko wirusowi Ebola zgodnie z oczekiwaniami wykazały korzystne cechy farmakologiczne, takie jak brak toksyczności, dobra stabilność i biodostępność, a także wysoki stopień skuteczności w warunkach in vitro i in vivo. W testach na różnych modelach zwierzęcych tej choroby, przeciwciała wykazywały silną zdolność do poprawy skojarzonej z wirusem patofizjologii oraz znacząco podnosiły szanse przeżywalności, pozwalając na osiągnięcie poziomu bliskiego 100%. Przyszłe terapie zależne od zróżnicowania cech wirusa Aby lepiej zrozumieć odpowiedź immunologiczną skierowaną przeciwko wirusowi Ebola przed terapią i po niej, położono nacisk na scharakteryzowanie różnych parametrów jego odporności i infekcyjności związanych z różnorodnością cech tego wirusa. Wykorzystano w tym celu najnowocześniejsze technologie, takie jak sekwencjonowanie następnej generacji, metagenomika i zbiory DNA. Analiza metagenomiczna przechowywanych próbek pobranych od pochodzących z zachodniej Afryki pacjentów zainfekowanych wirusem Ebola wykazała, że u 18% przypadków obecny był wirus Lassa wraz z bakteriami szpitalnymi i występującymi lokalnie bieżącymi infekcjami, takimi jak HIV, zakażenie Mycobacterium tuberculosis czy malaria. Najnowszej generacji genomika i narzędzia obliczeniowe pomogły stworzyć bazę danych referencyjnych dla nieznanych dotąd i dopiero wyłaniających się patogenów oraz patogenów powracających, a zgromadzona w niej wiedza posłuży ochronie przed ich rozpowszechnianiem się. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że większość szczepów wirusa Ebola wyizolowanych w Sierra Leone wykazała się gwałtowną zmiennością podczas przechodzenia z pacjenta na pacjenta, a nawet w trakcie infekowania jednej i tej samej osoby. Jest to bardzo istotne, gdyż mutacje mogłyby wpływać na diagnostykę tej choroby, stosowane przeciw niej szczepionki i wybór potencjalnych schematów leczenia. Europejsko-Amerykańskie konsorcjum stworzone w ramach projektu IF-EBOLA wypracowało w sumie: racjonalnie zaprojektowaną strategię gotowości na epidemię wirusa Ebola, interesujące dane pozyskane z przechowywanych próbek pobranych od pacjentów (we współpracy z partnerami – Ministerstwami Zdrowia ze Sierra Leone i Liberii) oraz doskonałe narzędzia w postaci ultraczułej metody wykrywania bardzo niskich ładunków wirusowych i opartej na przeciwciałach wysoce skutecznej metody leczenia, która pozwoli ochronić dotknięte wirusem Ebola zwierzęta przed śmiercią. Co ważniejsze, należy wziąć pod uwagę dane dotyczące ewolucji wirusa Ebola i towarzyszących mu infekcji, a także ochronną odpowiedź immunologiczną u rekonwalescentów, aby w przyszłości poprawić opiekę nad pacjentami i opracować dodatkowe środki zaradcze, które pozwolą osiągnąć optymalne efekty leczenia.
Słowa kluczowe
IF-EBOLA, wirus Ebola, przeciwciało, epidemia, ultraczuła diagnostyka, ochronna odpowiedź immunologiczna u rekonwalescentów