Presja społeczna w czasach imperium hetyckiego
Nasze współczesne poglądy na imperia rządzące w basenie Morza Śródziemnego i na Bliskim Wschodzie w późnej epoce brązu kształtowane są na podstawie wykopalisk świątyń i pałaców, a także odnajdywanych w nich skarbów, które rozpoczęły się około 1850 roku. Jednak w trakcie dwuletniego, współfinansowanego ze środków UE projektu COMPUS wykazano, że pora przyjrzeć się bliżej także innym elementom architektury. „W ten sposób uzyskujemy lepsze zrozumienie tych starożytnych społeczeństw i zaskakującej roli politycznej, jaką zwykli obywatele odgrywali w sferze wpływów imperium hetyckiego”, mówi włoska archeolog, prof. Alessandra Gilibert. Dzięki wsparciu z programu „Maria Skłodowska-Curie”, prof. Gilibert, pracownik naukowy na Uniwersytecie Ca 'Foscari w Wenecji, przeprowadziła pierwszą szczegółową analizę przestrzeni publicznej w starożytnym mieście portowym Ugarit w dzisiejszej Syrii. Wykorzystała ona nowe techniki, aby pokazać, jak mieszkańcy późnej epoki brązu – od 1550 r. do 1200 r. p.n.e. – gromadzili się w takich miejscach jak place. Wykazała ona również, jak wielki wysiłek wkładali władcy w projektowanie przestrzeni publicznych, zapewniając sobie tym samym lojalność swoich poddanych. „Uczeni nadal zakładają, że przestrzeń publiczna nie odgrywała znaczącej roli w miastach starożytnego Bliskiego Wschodu”, mówi prof. Gilibert. „Moje badania dowodzą, że ich założenia są błędne”. Prof. Gilibert przeanalizowała przedmioty znalezione na placach w mieście Ugarit na podstawie wykopalisk przeprowadzanych od 1928 r., kiedy to miasto zostało przypadkowo odkryte. Wykorzystała modelowanie komputerowe do przewidywania ruchów obywateli i oceniła znaczenie przestrzeni publicznej w oparciu o obecność lub brak znaczących budynków w jej otoczeniu. Świadomi obywatele Pani archeolog jest przekonana, że jej zintegrowana metoda „czytania” miast zainspiruje innych badaczy zainteresowanych porównawczą polityką miejską. „Mam nadzieję, że inni uczeni będą krytycznie przyglądać się wcześniejszemu powszechnemu założeniu, że w starożytnych miastach Bliskiego Wschodu nie było obywateli, a tylko bierni poddani despotycznych władców”, mówi. Praca prof. Gilibert potwierdza wcześniejsze pisemne dowody sugerujące, że obywatele mogli mieć wpływ poprzez formalne zgromadzenia, na których wyrażali swoje opinie, a także mniej formalne spotkania na festiwalach religijnych czy w tawernach. „W późnej epoce brązu ludzie mieli do czynienia z różnymi rodzajami rządów, ponieważ wraz z wielkimi imperiami powstawały monarchie, oligarchie, grupy przywódcze, a nawet rządy na kształt demokracji”, wyjaśnia prof. Gilibert. „Mieszkańcy miast mieli ograniczoną wolność polityczną, ale do pewnego stopnia mogli dokonywać wyboru, na przykład przeprowadzając się do innego miasta lub wspierając zmiany w swoim rodzinnym mieście”. Kompleksowe badanie miast kontrolowanych przez Hetytów pomaga wyjaśnić, w jaki sposób udało im się przetrwać w „klubie wielkich mocarstw”, do którego należeli tacy rywale jak Babilonia, Egipt i Asyria. Może ono również zawierać wskazówki dotyczące ostatecznego upadku reżimu w sytuacji, gdy miasta są wchłaniane przez inne formy rządzenia lub całkowicie znikają. Dzisiejsze rządy, stojące w obliczu rosnącego niezadowolenia społecznego, mogą również odebrać kilka lekcji. „Badając sposób, w jaki kryzys i zmiany następowały w dawnych czasach, możemy uzyskać wgląd w to, jak rozumieć, przewidywać, sterować i działać na podstawie obecnych zmian politycznych”, powiedziała prof. Gilibert. „Przejście z późnej epoki brązu do epoki żelaza uczy nas między innymi, że place miejskie są potężnym narzędziem politycznym i kluczową areną negocjacji politycznych”.
Słowa kluczowe
COMPUS, Hetyci, późna epoka brązu, Ugarit, porównawcza polityka miejska, przestrzeń publiczna, place
