Biogeografia a zmienność genetyczna dużych ssaków
Finansowany przez UE projekt BIOGEAST (Biodiversity of east-European and Siberian large mammals on the level of genetic variation of populations) dotyczył zagadnień z dziedziny biogeografii i następujących gatunków dużych ssaków: wilka europejskiego, rysia, niedźwiedzia brunatnego, łosia, jelenia szlachetnego, sarny i dzika. Celem projektu było stworzenie sieci badawczej i analiza aktualnych wzorców filogeograficznych oraz zmienności genetycznej dużych ssaków w skali eurazjatyckiej, aby określić, w jaki sposób wpływają na nie procesy klimatyczne i antropogeniczne. Dzięki badaniu umiejscowiono ostoje maksimum ostatniego zlodowacenia (LGM), w których te zwierzęta przetrwały ostatni okres lodowcowy na półkuli północnej, około 20 000-25 000. Naukowcy określili też szlaki rozprzestrzeniania się tych zwierząt po ustąpieniu lodowca. Badanie opierało się na materiałach pochodzących z żyjących aktualnie populacji oraz zbiorów muzealnych. Porównanie materiałów współczesnych i kopalnych pomogło odróżnić wpływ procesów naturalnych od zmian różnorodności genetycznej spowodowanych działalnością człowieka. Wyniki analiz molekularnych porównano z danymi środowiskowymi, tj. dotyczącymi struktury klimatu, siedlisk i krajobrazu oraz ich zmian w czasie, wykorzystując system informacji geograficznej. Badacze odkryli, że łoś najpewniej pochodzi od trzech oddzielnych linii genetycznych (zachodniej, środkowej i wschodniej), co odzwierciedla jego przetrwania w ostojach LGM, ponowną kolonizację terenów po ustąpieniu lodowca i spadek populacji w południowo-zachodniej części obszaru występowania, zanotowany w przeszłości. Analiza DNA mitochondrialnego (mtDNA) ujawniła hybrydyzację sarny europejskiej z sarną syberyjską (Capreolus pygargus). Zmienność genetyczna dzika, ustalona na podstawie mtDNA, okazała się zaskakująco mała na dużym obszarze biogeograficznym. To sugeruje, że nie istniały istotne bariery topograficzna dla migracji dzika i przepływu jego genów na nizinach Europy Środkowo-Wschodniej. Naukowcy odkryli też, że żubr europejski (Bison bonasus) pochodzi od hybrydy wymarłego żubra pierwotnego (Bison priscus) z przodkiem współczesnego bydła, tura (Bos primigenius), która powstała ponad 120 000 lat temu. Projekt BIOGEAST przyczyni się do lepszego poznania ogólnoświatowych procesów, które wpływały na współczesną różnorodność genetyczną oraz filogeografię dużych ssaków w Europie. Może także przyczynić się do pogłębienia naszej wiedzy na temat wpływu zmian klimatycznych na rozmieszczenie i różnorodność genetyczną dużych ssaków w skali kontynentu. Ta wiedza pomoże chronić obecnie żyjące gatunki, takie jak wilk i ryś.
Słowa kluczowe
Biogeografia, zmienność genetyczna, duże ssaki, BIOGEAST, maksimum ostatniego zlodowacenia
