Beter geïnformeerde boeren voor verbeterde zoetwaterkwaliteit
We willen allemaal water dat kristalhelder is, veilig is om te drinken en geen verontreinigende stoffen bevat die waardevolle ecosystemen kunnen schaden. Voor het grootste deel kunnen we opgelucht ademhalen: in de EU is water nu schoner dan 25 jaar geleden, en dit is grotendeels te danken aan de Kaderrichtlijn Water, die tot doel heeft het water te beschermen en te verbeteren. Maar hoewel het niet allemaal kommer en kwel is, mogen de bedreigingen van sommige landbouwpraktijken voor de zoetwatervoorraden van Europa niet worden onderschat. Bestrijdingsmiddelen zijn nog steeds een groot probleem, net als de overschotten van nutriënten die abnormaal hoge concentraties nitraten en bestrijdingsmiddelen in water veroorzaken. Tot op de dag van vandaag wordt de helft van de Europese wateren beschouwd als van ‘slechte ecologische status’, en dit vereist betere beheerpraktijken en effectieve risicobeperkende maatregelen. Het consortium WATERPROTECT (Innovative tools enabling drinking WATER PROTECTion in rural and urban environments) werd in juni 2017 belast met deze missie. Ingeborg Joris, onderzoeker bij VITO en coördinator van het project, legt uit: “De benadering van het project was in wezen om met boeren en andere belanghebbenden om tafel te gaan zitten, hen te informeren over diverse waterkwaliteitsproblemen waarvan ze misschien nog niet op de hoogte waren, en de positieve rol die ze kunnen spelen en oplossingen die ze kunnen implementeren.” Een educatieve aanpak was van essentieel belang, omdat veel boeren vaak alleen in algemene termen horen over de effecten van landbouw op het milieu. Sommige boeren zijn minder op de hoogte van de milieuproblemen in de omgeving van hun velden dan anderen, en ze zijn zich ook niet bewust van de potentiële gevaren die sommige landbouwpraktijken voor drinkwater vormen.
Zeven actielaboratoria
WATERPROTECT draaide in wezen om zeven zogenaamde ‘actielaboratoria’ – lokale samenwerkingsverbanden in landbouwgebieden met problemen met de waterkwaliteit die verband houden met drinkwaterproductie. “We zochten naar situaties met verschillen in landbouwpraktijken, het klimaat, de kennisstand van boeren en de schaal van boerderijen en drinkwatervoorzieningen. Dit resulteerde uiteindelijk in onze zeven actielaboratoria, variërend van kleine boerderijen in Ierland met een effect op particuliere grondwaterputten tot grootschalige boerderijen die mogelijk de drinkwatervoorziening van een grote stad bedreigen. Andere voorbeelden zijn boeren met een laag milieubewustzijn die hun eigen producten produceren en goed geïnformeerde boeren die een optimale indeling overwegen voor landgebruik in drinkwatergebieden”, zegt Joris. De actielaboratoria waren niet alleen een kans om de bewustwording te vergroten en de beste beheerpraktijken te bevorderen, maar ook om waardevolle gegevens te verzamelen met medewerking van lokale betrokkenen. Het projectteam ontwikkelde instrumenten voor gezamenlijk beheer die informatie leveren aan de lokale samenwerkingsverbanden en discussies op gang brengen. Joris heeft er alle vertrouwen in dat al dit werk uiteindelijk zal bijdragen aan meer acties op lokaal niveau. De positieve effecten van het project hoeven ook niet beperkt te blijven tot de zeven geselecteerde regio’s. Joris en andere projectpartners hebben schriftelijke richtlijnen opgesteld over de aanpak via meerdere betrokkenen binnen het project, zodat dit in andere regio’s kan worden toegepast. Ondertussen werpen de actielaboratoria al hun eerste vruchten af. België gaat bijvoorbeeld verder met het lokale drinkwaterbedrijf dat financiële steun verleent voor de implementatie van WATERPROTECT-maatregelen door boeren. In Roemenië zijn partners van plan om een bestemming voor ecotoerisme te ontwikkelen. In Ierland en Spanje zijn nieuwe regionale en nationale projecten gestart. Ondertussen worden in Ierland en Italië, op initiatief van boerenorganisaties en adviesorganisaties, beste praktijken voortgezet in andere stroomgebieden. Het project eindigde in september 2020, maar de WATERPROTECT-gemeenschap leeft ook op EU-niveau voort, met een forum gewijd aan het delen van ervaringen en het bijdragen aan toekomstige acties en onderzoek.
Keywords
WATERPROTECT, zoetwater, drinkwater, boeren, landbouw, bestrijdingsmiddelen, nutriënten, Kaderrichtlijn Water
