Betere bescherming tegen armoede en sociale uitsluiting
In 2021 liep meer dan 20 % van de EU-inwoners — bijna 100 miljoen mensen— risico op armoede en sociale uitsluiting. Er bestaat beleid voor sociale bescherming, en het verwerven van nieuwe vaardigheden is onderdeel daarvan. De vraag is hoe goed dit beleid het probleem aanpakt en of er sprake is van ongewenste gevolgen. Het door de EU gefinancierde project EUROSHIP is opgezet om deze vragen te beantwoorden en beleidsaanbevelingen te ontwikkelen die sociaal burgerschap versterken. De algehele conclusie is dat beleidsmakers en burgers moeten samenwerken om de werkelijke behoeften in kaart te brengen en daarin te voorzien. Een “participerende democratie” bevordert betrokkenheid, initiatief en succes.
Een mensgerichte, ondersteunende en op samenwerking gerichte aanpak
Rune Halvorsen van Oslo Metropolitan University en wetenschappelijk coördinator van EUROSHIP: “In het kader van onze “levensloopbenadering” is onder personen met een verhoogd risico op armoede en sociale uitsluiting systematisch onderzoek gedaan naar hun ervaringen en de door hen ondervonden gevolgen van economische tegenspoed. Er is met name gekeken naar leeftijdscategorie, gender, etnische afkomst, behoefte aan langdurige zorg, toegang tot digitale technologie en diverse institutionele regelingen.” Voor jongvolwassenen in de overgang van school naar werk kwam de nadruk steeds meer te liggen op werk vinden, activering en voorwaardelijkheid. Dit laatste houdt in dat werklozen worden “geactiveerd” of gemotiveerd om aan het werk te gaan door sociale uitkeringen, inclusief opleidingsmogelijkheden, van bepaald gedrag afhankelijk te maken. Het was echter duidelijk dat jongvolwassenen het meeste baat hebben bij beleid dat hun kansen vergroot om werkervaring op te doen, vast werk te vinden of nieuwe vaardigheden te leren zonder de dreiging van mislukking of stigmatisering. Uit het project bleek dat wanneer personen met een risico op armoede — door meer samenwerking met overheidsinstanties — echt invloed kunnen uitoefenen op de diensten die ze ontvangen, zij eerder geneigd zijn om zich in te zetten en initiatief te tonen. Dit zien we ook in de private sector. Uit EUROSHIP bleek dat in veel landen niet-gouvernementele organisaties in belangrijke mate bijdragen aan de verbetering van vaardigheden van personen met een ernstige sociaaleconomische achterstand. Dit gebeurde door middel van informele praktijkervaringen die aansloten op individuele omstandigheden en capaciteiten, en zonder dat men bang hoefde te zijn voor mislukking of stigmatisering. De resultaten suggereren dat, in het geval van sterk gemarginaliseerde personen, naast — of zelfs voorafgaand aan — een opleiding aanzienlijke ondersteuning moet worden geboden op andere gebieden, zoals gezondheidszorg, huisvesting en verschillende vormen van begeleiding. Een jonge man die van Zuid-Europa naar Engeland verhuisde nadat zijn ouders en grootouders waren overleden, deed vrijwilligerswerk in comités en droeg bij aan het verbeteren van het daklozenbeleid, ontwikkelde zijn vaardigheden en spaarde geld om zelfstandig te gaan wonen. Hij zei hierover dat hij door zijn ervaringen bij liefdadigheidsinstellingen weer een doel en eigenwaarde had gekregen. Ook merkte hij dat zinvol werk niet alleen belangrijk was, maar ook mogelijk.
Een sterker sociaal contract tussen burgers en overheden
“Het bevorderen van een sterker sociaal Europa gaat niet alleen over het effectiever maken van de diensten van de welvaartsstaat in instrumentele zin. Het gaat net zo goed over democratische rechten en het bevorderen van een betere machtsbalans tussen aanbieders en ontvangers. Vertegenwoordigers van deze instanties moeten worden geholpen om beter met de doelgroepen samen te werken, en zelforganisatie en initiatieven van deze groepen die voor het individu en de samenleving als waardevol worden beschouwd, moeten worden gestimuleerd”, legt Halvorsen uit. EUROSHIP ontwikkelde nieuwe instrumenten voor het monitoren en verbeteren van sociaal burgerschap in de EU, waaronder de mulitdimensionale “Europese indicator voor sociale rechten”. “De door ons ontwikkelde modellen, concepten en indicatoren zullen de monitoring en implementatie van de Europese pijler van sociale rechten ondersteunen en dit komt ons allemaal ten goede”, zo besluit Halvorsen. EUROSHIP is uitgevaren en heeft een kompas gecreëerd om de EU te navigeren naar een toekomst zonder armoede.
Keywords
EUROSHIP, armoede, vaardigheden, sociaal burgerschap, sociale uitsluiting, sociale rechten, opleiding, Europese pijler van sociale rechten, sociale uitkeringen, welvaart
