Een kader voor bodembeheer voor duurzame voedselproductie
Het door de EU ondersteunde project LANDMARK (LAND Management: Assessment, Research, Knowledge base) bestond uit een pan-Europees consortium van toonaangevende instituten voor academisch en toegepast onderzoek, landbouworganisaties en beleidsmakers belast met het ontwikkelen van een kader voor bodembeheer ter ondersteuning van duurzame Europese voedselproductie. “Onze functiebenadering behandelt de bodem als een door boeren beheerde hulpbron die niet alleen voedsel, maar ook ecosysteemdiensten voor de mensheid levert”, zegt LANDMARK projectcoördinator Rachel Creamer van Wageningen University, gastheer van het project.
De Soil Navigator
Na literatuuronderzoek, overleg met belanghebbenden en gegevensanalyses ontwikkelden projectexperts wetenschappelijke bodemfunctiemodellen om beter te begrijpen hoe bodems reageren op verschillende beheerpraktijken onder verschillende klimatologische omstandigheden. Dit leidde tot de ontwikkeling van de www.soilnavigator.eu (‘Soil Navigator’), een instrument dat wordt gebruikt om kosteneffectieve, praktische maatregelen te beoordelen voor een duurzamer en contextspecifiek bodembeheer. Gebruikers voeren bodemgegevens in die zijn verzameld uit veldbemonstering en -analyse, waarna het systeem de huidige capaciteit beoordeelt op basis van belangrijke bodemfuncties: primaire productiviteit; waterfiltering en -zuivering; koolstofbeheer en klimaatregulering; beschikbaar stellen van habitats voor biodiversiteit; en de aanvoer en kringloop van nutriënten. Aan elke functie wordt op basis van de gegevens een score van hoog, gemiddeld of laag toegewezen. Gebruikers selecteren daarna de capaciteiten die ze willen verbeteren en het systeem beveelt vervolgens oplossingen aan.
De blauwdruk voor monitoring
Het team gebruikte de Soil Navigator om een blauwdruk voor monitoring te ontwikkelen. Het instrument werd toegepast op 94 deelnemende locaties, verspreid over 13 Europese landen die twee soorten grondgebruik (akkerbouw- en grasland) en vijf klimaatzones bestrijken: Alpien zuid, Atlantisch, Continentaal, Mediterraan Noord en Pannonisch. “Veel locaties scoorden hoog voor twee tot drie bodemfuncties, wat aantoont dat beheer voor multifunctionaliteit niet alleen mogelijk is, maar zelfs al vrij gebruikelijk is”, legt Creamer uit. “Hoewel het zeldzaam zou zijn dat alle functies optimaal presteren, zou het bereiken van drie van de vijf op veldniveau betekenen dat alle functies grotendeels worden behaald.” Door gesprekken aan te gaan met boeren over de beheerpraktijken die op hun land worden toegepast, konden de voor hen beste functies worden geïdentificeerd die een succesvolle omzetting mogelijk maken. Met behulp van deze locaties heeft het team synergieën en wisselwerkingen geïdentificeerd. “We ontdekten dat de synergieën en de wisselwerkingen varieerden, afhankelijk van zowel de klimatologische regio van deze beheersystemen als hun landgebruik”, voegt Creamer toe. “Er bestond bijvoorbeeld een synergetische relatie tussen biodiversiteit en klimaatregulering in sommige Europese regio’s, zoals Pannonië, terwijl deze relatie in Atlantische omstandigheden negatief is in graslandsystemen.”
Beleid gebaseerd op vraag en aanbod
Met behulp van pan-Europese datasets modelleerde LANDMARK het aanbod van bodemfuncties in de hele EU afgezet tegen de maatschappelijke behoeften. Bij het rangschikken van de behoeften werden duidelijke verschillen tussen landen gevonden. “Omdat het moeilijk is om overal tegelijk aan alle maatschappelijke behoeften te voldoen, bieden onze analyses adviezen voor meer doelgerichte interventies om de kloof tussen vraag en aanbod te overbruggen”, merkt Creamer op. LANDMARK ontwikkelde 11 formele beleidsopties, inclusief maatregelen die zouden kunnen worden opgenomen in het gemeenschappelijk landbouwbeleid, met de nadruk op de noodzaak van nationale strategische plannen. Het project stelde ook voor om prioriteit te geven aan bodemfuncties die momenteel het minst voldoen aan hun functionele en maatschappelijke behoeften. Lighthouse Farms, de functies die klaar zijn voor de duurzaamheidsuitdagingen van de toekomst, werden benadrukt als inspirerende benaderingen. De bevindingen werden aan de Europese Commissie en belanghebbenden gepresenteerd op de LANDMARK Final Conference, die in Brussel werd gehouden, en tijdens de Wageningen Soil Conference in september 2019. De resultaten waren waardevolle bijdragen voor de ontwikkeling van een EU-missie op het gebied van bodemgezondheid en voedsel. De werkzaamheden aan de Soil Navigator gaan door in een aantal landen en de uitkomsten van het bodemmonitoringsschema hebben al geleid tot discussies over toekomstige updates van de LUCAS Topsoil Survey.
Keywords
LANDMARK, duurzaam, water, koolstofbeheer, klimaatregulering, biodiversiteit, nutriënt, kringloop, bodem, velden, voedselproductie