Wpływ kurczącej się morskiej pokrywy lodowej na ptaki morskie w Arktyce Szybko postępujący zanik arktycznej morskiej pokrywy lodowej jest jedną z najpoważniejszych konsekwencji ocieplenia klimatu, znacznie zaburzającą funkcjonowanie i bioróżnorodność morskich ekosystemów w regionie. Zmiana klimatu i środowisko © Jérôme Fort Globalne ocieplenie może doprowadzić do wyższego stężenia rtęci (Hg) w łańcuchach pokarmowych w Arktyce, uwalniając zanieczyszczenia związane w lodzie morskim, wiecznej zmarzlinie oraz lodowcach. Inne źródła rtęci obejmują udostępnienie szlaków morskich oraz rozwój przemysłu w Arktyce, jak również modyfikację charakterystyki chemicznej zanieczyszczeń na skutek zmiennych warunków. Finansowany ze środków unijnych projekt ARCTOX (Sea-ice shrinking and increasing human activities in the Arctic: What risks for the avian biodiversity?) ustanowiono w celu monitorowania oddziaływania zanieczyszczeń na ptaki morskie bytujące w regionie oraz utworzenia międzynarodowego zespołu, który mógłby udźwignąć ciężar badania skażenia ptaków morskich i morskich łańcuchów pokarmowych na szeroką pan-arktyczną skalę. Naukowcy z CNRS oraz uniwersytety La Rochelle (Francja) analizowali długoterminowe oraz sezonowe wahania poziomu rtęci w organizmach żywych oraz stopnień, w jakim migrujące ptaki morskie doznają skażenia podczas okresu zimowego, gdy przebywają poza Arktyką. Ustalono również wpływ rtęci na zdolności reprodukcyjne oraz przeżywalność ptaków morskich. Zagrożone populacje ptaków morskich „Naukowcy wykazali, że rtęć, która oddziałuje silnie toksycznie na układ nerwowy, może okazać się głównym czynnikiem stresogennym u zimujących ptaków” – wyjaśnia dr Jérôme Fort, koordynator naukowy projektu ARCTOX. „Mogła odegrać rolę w masowym wymieraniu ptaków morskich w okresie od lutego do marca 2014 r., gdy wzdłuż francuskich wybrzeży Oceanu Atlantyckiego znaleziono 43 tysiące martwych ptaków morskich, pochodzących z rejonów subarktycznych oraz z północnej Europy. U wyrzuconych na plaże wyniszczonych ptaków stwierdzono stężenie rtęci przekraczające poziom, wywołujący niezagrażające bezpośrednio życiu uszkodzenia nerek, wskazujące na toksyczne oddziaływanie rtęci”. Rtęć może również powodować zakłócenia układu endokrynologicznego, naruszając zdolności reprodukcyjne ptaków morskich. Badania projektowe ARCTOX zawężono do populacji lęgowej traczyka lodowego (Alle alle) we wschodniej Grenlandii i wykryto, że wystawienie samic na oddziaływania rtęci przed okresem lęgowym wiązało się z mniejszymi rozmiarami zniesionych jaj oraz obniżoną masą ciała wyklutych pisklaków. Powyższy fakt może mieć długoterminowy negatywny wpływ, powodując ograniczenie liczebności populacji. Wobec tego, utworzono międzynarodową sieć pobierania próbek z zamiarem przeprowadzenia wielkoskalowych badań i uzyskania pełniejszego zrozumienia, jakie są źródła i efekty skażenia rtęcią w Arktyce. Pozwoliło to naukowcom na zmapowanie stężeń rtęci w obrębie morskich ekosystemów Arktyki i zidentyfikowanie ognisk wysokiego stężenia rtęcią, które mogą wymagać szczególnej uwagi i środków ochronnych. „Sieć można wykorzystać do badania innych zanieczyszczeń, które w przyszłości będą przyczyną obaw, oraz monitorowania długoterminowych zmian stopnia skażenia morskich ptaków Arktyki i morskich łańcuchów pokarmowych w skali całej Arktyki. Takie podejście da decydentom pełniejszy ogląd tego, co się dzieje z rtęcią w Arktyce, oraz związanego z tym ryzyka toksyczności” – mówi dr Jérôme Fort. Długoterminowy wpływ na Arktykę Dzięki nowym odkryciom dotyczącym długoterminowych trendów poziomu rtęci w określonych morskich ekosystemach Arktyki, w ramach projektu ARCTOX wykazano, że stężenia rtęci ciągle rosną w niektórych regionach arktycznych i należy rozpatrzyć strategie zapobiegawcze w celu zrozumienia tych trendów i możliwości ich odwrócenia. Ponadto, badania prowadzone w ramach projektu dostarczają nowej wiedzy o zagrożeniach dla ptaków morskich Arktyki, ujawniając, że ptaki te są narażone na zanieczyszczenia środowiska przez cały rok – zarówno w obrębie Arktyki, jak i poza nią. Uzyskane wyniki uwypuklają znaczenie skoordynowanych działań na skalę międzynarodową, by zmierzyć się z zagrożeniem dla dzikiej przyrody Arktyki ze strony zanieczyszczenia środowiska. Profesor Paco Bustamante, koordynator projektu ARCTOX, rozważa ewentualne następstwa środowiskowe w wyniku spadku populacji ptaków morskich: „Odgrywają one kluczową rolę w morskich łańcuchach pokarmowych Arktyki, w szczególności w zakresie przenoszenia substancji organicznych oraz pożywienia w ekosystemach” – dodaje. „Ponadto ptaki morskie występują na znacznym, okołobiegunowym obszarze w Arktyce. Zmniejszenie się populacji ptaków morskich mogłoby więc zaburzyć strukturę, dynamikę i funkcjonowanie całego morskiego łańcucha pokarmowego”. Słowa kluczowe Morska pokrywa lodowa, Arktyka, różnorodność biologiczna, ptaki morskie, ekosystemy morskie, rtęć, projekt ARCTOX
