Wyznaczanie trendów w nauce: Starożytne zwoje wyjawiły nowy sekret – tusz metaliczny
Zwoje z Herkulanum, odkryte po raz pierwszy w XVIII w., pochłonęła erupcja Wezuwiusza w 79 n.e. która doprowadziła do zagłady rzymskie Pompeje i Herkulanum. Z jej powodu kolekcja 2 000 ciasno zwiniętych zwojów została zwęglona i nadwątlona. Wcześniejsze próby ich odczytania skutkowały poważnymi uszkodzeniami albo całkowitym zniszczeniem. Naukowcy z Europejskiego Laboratorium Promieniowania Synchrotronowego odkryli za pomocą synchrotronu, który generuje wiązki promieni rentgenowskich 100 miliardów jaśniejsze od tych uzyskiwanych w nowoczesnych szpitalach, że zwoje zostały zapisane tuszem metalicznym. To niespodziewane odkrycie, gdyż do tej pory polegano na relacjach rzymskiego historyka Pliniusza Starszego, wedle których ówczesny tusz był wyrabiany z sadzy pozyskiwanej z pieców drzewnych. Pliniusz sam stał się jedną z wielu ofiar erupcji Wezuwiusza. Odkrycie W styczniu 2015 r. zespół naukowców użył akceleratora do zidentyfikowania pojedynczych liter greckiego alfabetu i całych słów w tekstach. Następnie badacze skonstatowali, że zwoje papirusu zawierają wysokie stężenie ołowiu, którego wyłącznym źródłem może być zamierzone dodanie tego metalu do tuszu. Doszli to tego wniosku po wykonaniu obliczeń, których wyniki wskazały, że wykryte stężenie metalu jest zbyt wysokie, aby można było je wytłumaczyć zanieczyszczeniem wody przez wykorzystywane przez Rzymian ołowiane rury, miedziane kałamarze czy pojemniki z brązu. „Odkryliśmy pewne ilości metalu – ołowiu – w tuszu, który miał powstać cztery stulecia po [wybuchu Wezuwiusza]” – zauważył dr Emmanuel Brun z Europejskiego Laboratorium Promieniowania Synchrotronowego. Jak dodaje: „Panuje powszechne przekonanie, że Rzymianie zaczęli używać tuszu metalicznego w IV wieku”. Okrycia, opublikowane w czasopiśmie »Proceedings of the National Academy of Sciences«, dają możliwość przestudiowania technologii tuszu i papieru stosowanych w szczytowym okresie Imperium Rzymskiego, wskazując jednoznacznie, że wynalezienie tuszu metalicznego nastąpiło kilka stuleci wcześniej niż dotychczas sądzono. Nowe sposobności dla badaczy Badacze zyskują też możliwość pogłębionej analizy starożytnych rękopisów i poczynienia postępów na drodze do odczytania starożytnych tekstów od dawna uznanych za utracone. Mogą także podjąć próbę odszyfrowania wcześniej nieznanych i nieodczytanych tekstów. „Odkrycie jest interesujące ze względów historycznych, ale także z uwagi na obrazowanie zwojów papirusów” – podkreśla dr Brun. „Różne etapy prowadzonych badań nad tuszem pozwolą nam zoptymalizować kolejne doświadczenia zmierzające do odczytania z papirusów niewidocznego tekstu”. Na 2 000 zwojów odzyskanych w Herkulanum, około 600 pozostało nietkniętych. Większość zwojów to rozprawy filozoficzne spisane w starożytnej grece, a w innych znajduje się komedia zapisana łaciną. Dzięki tym odkryciom i dalszemu udoskonaleniu metod obrazowania za pomocą promieniowania rentgenowskiego zainicjowanemu w ramach projektu, już niedługo może okazać się możliwe odszyfrowanie pozostałych zwojów i znaczne poszerzenie naszej wiedzy na temat kultury, literatury i życia w epoce klasycznej.
Kraje
Francja