Skuteczniejsze metody odbudowy lasów na terenach zalewowych
Lasy na terenach zalewowych dostarczają ludziom liczne cenne usługi, jednak niewielkie fragmenty, jakie pozostały z takich ekosystemów, są mało funkcjonalne i rozdrobnione. Odbudowa lasów na terenach zalewowych rozpoczęła się w latach 80. ub. wieku, ale wadą większości prowadzonych działań jest brak jasno zdefiniowanych celów oraz kryteriów oceny ich skuteczności lub nieskuteczności. W ramach finansowanego ze środków UE projektu ESFFORES (Evaluating success of floodplain forest restoration) dokonano oceny skuteczności wcześniej nieocenianych programów. Zespół przygotował też zbiór uniwersalnych kryteriów skuteczności. Kryteria te pozwoliły na określenie odpowiednich wskaźników i czynników przyczyniających się do skuteczności lub braku skuteczności takich programów. Podejście to pomogło uczonym w uwzględnieniu wielu różnych skal przestrzennych i czasowych odbudowy lasów, pomijanych w konwencjonalnych metodach. W oparciu o przegląd piśmiennictwa badacze przeanalizowali przypadki odbudowy lasów na całym świecie, starając się znaleźć działania o większej skuteczności. Przypadki te można podzielić na pięć głównych kategorii, z których najważniejszą była kontrola wypasu zwierząt. Wskaźnikami skuteczności były bioróżnorodność, struktura i procesy. Naukowcy stwierdzili, że opublikowane dotąd oceny miały charakter lokalny i obejmowały okres maksymalnie 5-6 lat. Częściej oceniane były kierunki zmian, a rzadziej dokonywano porównań z wartościami odniesienia. Zespół zalecił rozszerzenie oceny w celu uzyskania bardziej szczegółowych porównań. Przeanalizowano też przypadek inwazyjnych tamaryszków w systemach rzecznych południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych. Uczestnicy projektu ESFFORES przyłączyli się do dużego wspólnego badania, w ramach którego monitorowano reakcję roślinności na działania kontrolne. Wyniki badania sugerują, że metody kontrole przyczyniają się do zmniejszenia dominacji egzotycznych gatunków, w większym stopniu za sprawą zwalczania chwastów niż pielęgnacji roślin rodzimych. Liczebność rodzimych gatunków rzecznych była dużo mniejsza na stanowiskach odbudowanych niż w warunkach odniesienia, co wskazuje na nadmierną koncentrację na zwalczaniu chwastów zamiast na działaniach hydrologicznych. Badacze ocenili reakcję roślinności na różne strategie odbudowy na terenach zalewowych rzeki Ebro w Hiszpanii oraz Garonny we Francji. Poszerzanie kanałów powodowało powstanie społeczności roślin podobnych do tych żyjących na naturalnych łachach piaszczystych, w tym nowych osobników gatunków kluczowych. Prowadzenie wykopów na terenach zalewowych przyczynia się jednak do ich degradacji i powstania warunków bardzo różnych od naturalnych. W obu rzekach uzyskano warunki zbliżone do naturalnych warunków odniesienia dzięki umożliwieniu ponownego wzrostu topól hybrydowych po ich wycięciu. Projekt ESFFORES umożliwił dokładniejsze zbadanie dynamiki odbudowy lasów na terenach zalewowych, co pomoże w realizacji programów odbudowy.
Słowa kluczowe
Lasy na terenach zalewowych, odbudowa lasów, teren zalewowy, ESFFORES, reakcja roślinności, zwalczanie chwastów
