Europejski projekt poświęcony efektywnemu kosztowo leczeniu nowotworów zlokalizowanych skóry
Partnerzy finansowanego przez UE projektu ESOPE opracowali nową metodę leczenia opartą na terapii elektrochemicznej, która wykazuje wysoką skuteczność w przypadku skórnych i podskórnych guzów odpornych na konwencjonalne metody leczenia raka. W wyniku realizacji projektu zbudowano ponadto nową, niedrogą aparaturę i opracowano procedury eksploatacji, co umożliwia natychmiastowe zastosowanie tej techniki w całej Europie. Jest już ona wykorzystywana w kilku szpitalach we Włoszech i w Hiszpanii, jak również w klinikach uczestniczących w samym projekcie. Terapia elektrochemiczna (ECT) polega na podawania leku i jednoczesnym stosowaniu serii krótkich, silnych impulsów elektrycznych powodujących, że struktura błon komórkowych guza staje się porowata. Technika ta nazywana jest elektroporacją; choć zasada działania ECT znana jest w hodowlach komórkowych od 1988 r., zespół badawczy projektu udowodnił skuteczność tej terapii i opracował aparaturę i standardowe procedury jej praktycznego stosowania. Zespół przeprowadził badania obejmujące 110 pacjentów, u których wystąpił mięsak Kaposiego lub czerniak złośliwy i zastosowano już wszystkie dostępne konwencjonalne metody operacyjne oraz radio- i chemioterapię. Ze 170 guzów poddanych terapii, 74 procent całkowicie zniknęło, zaś dalsze 11 procent częściowo cofnęło się, co daje 85-procentowy obiektywny wskaźnik skuteczności. Przemawiając na konferencji "Popularyzacja badań europejskich 2005" (CER 2005) w Brukseli, koordynator projektu dr Lluis Mir z francuskiego Narodowego Centrum Badań Naukowych (CNRS) powiedział: - Stwierdziliśmy, że ta metoda leczenia prowadzi do natychmiastowego ustania krwawienia i zagojenia się guzów czerniaka w ciągu 10 tygodni oraz zanikania mięsaków Kaposiego po dwóch miesiącach. Lekiem wykorzystywanym w badaniach była bleomycyna, podawana dożylnie i przez miejscowe iniekcje, oraz cisplatyna, wstrzykiwana bezpośrednio do guzów nowotworowych. Dr Mir wyjaśnił, że dawka cisplatyny była zbyt mała, aby wywołać efekty uboczne, zaś bleomycyna jest stosowanym od dawna lekiem, znanym z braku efektów ubocznych. Zespół badawczy projektu rzeczywiście nie zaobserwował żadnych istotnych efektów ubocznych podczas dwuletniego okresu badań. Bleomycyna jako cząsteczka stosowana w chemioterapii była znana już od 1977 r.; choć atakuje ona skutecznie DNA guza po dostaniu się do wnętrza komórki, jej efektywność jest często poważnie zmniejszona w wyniku trudności z wniknięciem do środka, co powoduje, że jest ona niemal bezużyteczna w badanych przypadkach w normalnych warunkach, kontynuował dr Mir. W technice ECT skórę poddaje się działaniu szybkiej serii ośmiu impulsów elektrycznych, każdy o napięciu od 800 do 1000 woltów i czasie trwania 100 mikrosekund. To powoduje przerwanie podwójnej warstwy lipidowej w ścianie komórki i utworzenie "porów", co czyni ją na tyle przepuszczalną, aby umożliwić wniknięcie leku. W trakcie badań okazało się, że ECT nadaje się do leczenia przerzutów skórnych i podskórnych we wszelkich postaciach, tzw. guzów wtórnych, a także czerniaka i jego przerzutów tranzytowych. Co więcej, można ją wykorzystać w przypadku nawrotów zlokalizowanego raka piersi i raka podstawnokomórkowego. Igea, małe przedsiębiorstwo z siedzibą we Włoszech, opracowało aparaturę, która jest niezwykle efektywna kosztowo w porównaniu z innymi metodami leczenia. Koszty są faktycznie na tyle niskie, że stwarzają ogromne możliwości jej wykorzystania w krajach rozwijających się. Dr Ruggero Cadossi z Igea wyjaśnił, że urządzenie "Cliniporator" byłoby oferowane za 45 000 euro, zaś elektrody niezbędne do prowadzenia leczenia kosztowałyby około 700 euro dla każdego pacjenta. Porównał on te dane z danymi dotyczącymi urządzeń do radioterapii, których koszt wynosi około jednego miliona euro, a każda terapia kosztuje zwykle 12 000 euro. Projekt ESOPE finansowany był z budżetu programu tematycznego "Jakość życia" piątego programu ramowego dla badań UE (5. PR). Dr Mir podkreślił znaczenie tego wsparcia w przekształcaniu europejskiej wiedzy naukowej w skuteczną metodę leczenia i powszechną procedurę jej stosowania. Aparatura została oznaczona symbolem zgodności CE i może być wykorzystywana na całym terytorium Unii Europejskiej; zespół badawczy projektu opracował też europejską standardową procedurę stosowania terapii elektrochemicznej. Można ją wykorzystywać w leczeniu pacjentów przychodni przyszpitalnych i jest już ona używana w kilku szpitalach w Europie, w tym w Danii, Irlandii, we Włoszech i w Hiszpanii. Zespół badawczy projektu wykazał, że ta metoda leczenia może uratować organy i ich funkcje, poprawiać jakość życia, a także że może być ponownie wykorzystana. Może być zastosowana w miejscach, które były uprzednio napromieniowane lub gdzie operacja jest utrudniona. Dr Mir wyjaśnił, że kolejnym etapem badań będzie sprawdzenie, czy ECT może być wykorzystana w leczeniu raka zlokalizowanego w innych częściach organizmu, w tym guzów pierwotnych w organach wewnętrznych.