Rozprawić się ze stereotypami na temat kobiet w nauce
"Wystawy naukowe wydają się silniej przemawiać do chłopców niż do dziewcząt i chłopcy często dłużej przyglądają się ekspozycjom". To jedna z wielu przyczyn, dla których Sheena Laursen, dyrektor do spraw międzynarodowych w duńskim Experimentarium, uruchomiła wraz z partnerami z siedmiu państw członkowskich UE i Izraela projekt TWIST. Cel inicjatywy? Wykorzystać narzędzia marketingowe, wzorce osobowe i ukierunkowane metody nauczania i sprawić, aby każdy, od uczniów i uczennic szkół podstawowych po studentów i studentki uczelni wyższych, mógł czerpać radość z nauk ścisłych do tego stopnia, by rozważyć je jako możliwą ścieżkę kariery. W projekcie, skierowanym do studentów, nauczycieli i rodziców, przyjrzano się stereotypom i uprzedzeniom dotyczącym ról społecznych kobiet i mężczyzn naukowców, z zamiarem promowania debat o nauce i płci. Aby zrealizować ten cel, wykorzystano ćwiczenia progresywne, jak aktorstwo interaktywne, szkolenia dla nauczycieli, "błyskawiczne randki" dla naukowców, wzorce do naśladowania wśród kobiet naukowców oraz wirtualną kukiełkę. Wszystkie te środki miały pomóc w zwalczaniu przesądów. W wywiadzie dla magazynu research*eu nt. wyników, Sheena Laursen objaśnia działanie projektu oraz to, jak jej zdaniem powinien on przyczynić się do walki ze stereotypami dotyczącymi kwestii płci w nauce. Jakie są główne cele projektu? Projekt TWIST ma na celu zwiększenie świadomości na temat roli i reprezentacji kobiet w nauce. Prowadzimy różne programy i działania w centrach nauki i muzeach, na przykład wystawy skierowane do uczniów, ich nauczycieli i rodziców. Chodzi o to, by zainicjować debaty o kwestiach dotyczących płci i nauki. Brak kobiet naukowców, które można by przedstawić jako wzorce do naśladowania - szczególnie tych piastujących funkcje kierownicze - to z pewnością jeden z powodów, dla których tak mało jest kobiet na wysokich stanowiskach. Wielu mężczyzn i wiele kobiet nie jest też zainteresowanych stanowiskami kierowniczymi w nauce, ponieważ obowiązki z tym związane trudno pogodzić z życiem rodzinnym, a także wymagają długich godzin pracy i wykonywania wielu zadań niezwiązanych z badaniami, w których dobrze czują się naukowcy. Na czym polega nowatorstwo projektu i jego podejścia do równości płci? Moim zdaniem nowatorski jest sposób, w jaki staramy się dotrzeć do grup docelowych. Jestem przekonana, że jeżeli chcemy zmienić stereotypy dotyczące kobiet w nauce, musimy kierować nasze działania do mężczyzn i kobiet, dziewcząt i chłopców. Próbujemy to robić w projekcie TWIST, choć szybko zdaliśmy sobie sprawę, że to nie takie proste. Na pewno warto próbować dotrzeć do społeczeństwa oraz do konkretnych grup na różne sposoby i na różnych etapach kariery tych osób. Grupy docelowe projektu TWIST to uczniowie szkół podstawowych i średnich, ich nauczyciele i rodzice oraz studenci i ogólnie osoby dorosłe. Kursy TWIST pozwalają bardzo skutecznie docierać do wielu nauczycieli oraz skłaniają ich do refleksji na tym, w jaki sposób uczą i traktują chłopców, a jak dziewczęta. Nauczyciele mają przemożny wpływ na uczniów i na dokonywane przez nich wybory zawodowe, ale zdecydowanie zbyt małą wagę przywiązuje się do tego, by dać im środki, które umożliwią im pomaganie młodzieży w rozwoju zawodowym. Jakie trudności napotykacie i jak sobie z nimi radzicie? Główny problem polegał na zidentyfikowaniu i podjęciu licznych i różnorodnych kwestii związanych z płcią w taki sposób, aby móc inspirować ludzi do zmiany postępowania. Ludzie często mają wyrobione zdanie na temat zagadnienia płci i uważają, że dotyczy ono tylko kobiet. Nierzadko do udziału w naszych spotkaniach i inicjatywach TWIST zgłaszały się wyłącznie kobiety, a więc dotarcie do mężczyzn było prawdziwym wyzwaniem. Aby pokonać tę przeszkodę, postanowiliśmy zastosować strategie marketingowe skierowane bezpośrednio do każdej z płci oraz zadbać o to, by nasze działania były atrakcyjne zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców. Jednak nie zawsze było to łatwe: na przykład, zorganizowaliśmy warsztaty na temat robotów, na których pojawili się prawie sami chłopcy i ich ojcowie, mimo że próbowaliśmy zachęcić dziewczęta za pośrednictwem specjalnej strategii marketingowej z udziałem kobiet naukowców. Następnym razem spróbujemy poradzić sobie z tym problemem, docierając bezpośrednio do rodziców. Jakie są konkretne efekty dotychczasowej realizacji projektu? Projekt TWIST zaproponował nowe podejście do kwestii płci w każdym z uczestniczących krajów. Chodzi o tak zwany "Dzień płci", przypadający w międzynarodowy dzień kobiet. Podkreśla on rolę kobiet w nauce, a w jego ramach kobiety naukowcy zapraszane są do centrów nauki i muzeów w celu spotkania się i porozmawiania z odwiedzającymi. Działania te mają przede wszystkim pomóc dziewczętom zobaczyć, że mogą być naukowcami przyszłości. Udało nam się zorganizować działania, które rzucają wyzwanie stereotypom na temat kobiet naukowców. Choć pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, partnerzy projektu TWIST zdobyli ogromne doświadczenie i znaleźli inspirację do działania. Dowiedzieli się, jak mogą przyciągnąć ludzi do instytucji naukowych i zachęcić ich do udziału w działaniach związanych z nauką. Co niezwykle ważne, podnieśliśmy świadomość pracowników centrów nauki na temat tego, jak ważne jest, by ekspozycje i pokazy były atrakcyjne zarówno dla chłopców, jak i dziewcząt. Może mieć to duże znaczenie strategiczne - mamy szansę przyciągnąć do naszych muzeów i centrów nauki większą i bardziej zróżnicowaną grupę odbiorców. Te zmiany, jak również zasady promowania kwestii płci, które pomagaliśmy wdrażać w instytucjach partnerskich, nie byłyby możliwe bez projektu TWIST. Czego będą dotyczyć kolejne etapy projektu oraz Pani dalsze badania? Projekt dobiega końca, ale wystawa TWIST - wraz z bazą 42 kobiet naukowców pełniących rolę wzorców do naśladowania oraz wirtualną kukiełką, która skłania zwiedzających do zastanowienia nad uprzedzeniami na temat płci - będzie nadal prezentowana w każdym z centrów nauki, które były partnerami projektu. Wiele działań i pomysłów powstałych w trakcie projektu będzie też kontynuowanych w różnych muzeach i centrach nauki. Wreszcie, dzięki TWIST nawiązana została współpraca między wieloma instytucjami, a także z kobietami naukowcami, duńskimi ministerstwami i przemysłem; powinna ona w przyszłości zaowocować nowymi możliwościami.Więcej informacji: Towards Women in Science and Technology http://www.the-twist-project.eu/en/