Intensyfikacja badań naukowych i ograniczenie biurokracji na celowniku Komisji
Aby ograniczyć biurokrację i skupić się na wynikach badań naukowych, Komisja Europejska przyjęła niedawno dwie ważne inicjatywy, które wprowadzą zmiany w regulacjach finansowych procedur związanych z unijnymi programami ramowymi badań naukowych. Obok ułatwienia naukowcom dostępu do funduszy unijnych, nowe zasady zwiększą również możliwości łączenia środków ze źródeł publicznych i prywatnych, zapewniając większą skuteczność inwestycji. W ostatecznym rozrachunku zmiany pomogą w uruchomieniu nowych programów unijnych. Europejska społeczność naukowa od dawna postuluje tego typu zmiany o czym świadczą tysiące podpisów złożonych przez naukowców z Europy i spoza kontynentu pod deklaracją "Trust Researchers", którą to petycję zaprezentowała niedawno Komisarz ds. Badań Naukowych, Innowacji i Nauki, Máire Geoghegan-Quinn oraz Parlament Europejski podnosząc krytyczny głos nawołujący do zmiany. Zdaniem Janusza Lewandowskiego, Europejskiego Komisarza ds. Budżetu i Programowania Finansowego regulacje finansowe po przeglądzie ułatwią dostęp do funduszy, zapewniając więcej innowacji i silniejszy wzrost. "Moim głównym celem jest pobudzenie innowacji i wzrostu gospodarczego poprzez ułatwienie dostępu do finansowania z funduszy UE dla europejskich przedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), naukowców i pozostałych beneficjentów" - mówi. "Komisja proponuje środki, które ograniczą koszty i obciążenia spowodowane zbyt złożonymi procedurami. W perspektywie krótkoterminowej proste rozwiązania, takie jak zniesienie obowiązku otwierania oddzielnych rachunków bankowych i zwrotu odsetek od płatności dokonywanych z góry, zmniejszą obciążenia administracyjne beneficjentów pomocy." Ostatecznie dobrze byłoby, gdyby finansowanie UE "nie służyło tylko do spłaty rachunków, ale nagradzało osiągnięcia" - dodaje. Zmiany zaproponowane przez Komisję Europejską obejmują propozycję podwyższenia pułapu, poniżej którego obowiązują uproszczone procedury administracyjne z obecnego poziomu 25.000 EUR do 50.000 EUR. Beneficjentom będzie też łatwiej wykorzystywać dotacje do płacenia pozostałym partnerom projektu. Działania upraszczające mają służyć przedsiębiorstwom. Na przykład Komisja Europejska mogłaby akceptować złożone wcześniej dokumenty prawne za pomocą Systemu Indywidualnej Rejestracji (URF) zamiast wymagać ich przy każdym kolejnym zgłoszeniu. Komisja Europejska zaproponowała również ograniczenie rozmaitych zasad finansowania w różnych programach oraz poprawki dotyczące obowiązku spłaty odsetek od płatności zaliczkowych. Dokumentowanie czasu pracy na potrzeby sprawozdawczości kosztów kadrowych jest postrzegane przez niektórych beneficjentów jako szczególnie uciążliwe. Takie wymagania mogłyby zostać uchylone jedynie wtedy, kiedy w toku negocjacji grantu ustalana byłaby suma ryczałtowa na personel beneficjenta na podstawie prognozowego oszacowania kosztów personelu beneficjenta w ramach danego projektu. Zmiany pomogą zachować solidną równowagę pomiędzy środkami upraszczającymi a zapewnieniem skutecznego nadzoru nad pieniędzmi podatników. Długofalowym celem Komisji Europejskiej jest modyfikacja systemu dotacji poprzez przejście od zwrotu poniesionych kosztów do zapłaty za wyniki. Propozycje muszą zostać przyjęte przez Radę i Parlament Europejski. Tymczasem dr Olivier Küttel, współzałożyciel inicjatywy "Trust Researchers" i Szwajcarskiego Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Siódmego Programu Ramowego (7PR) oraz Dyrektor Euresearch w Bernie, powiedział że restrukturyzacja europejskich programów finansowania jest niezbędna, jeżeli mają one być efektywne. Zbyt często naukowcy muszą przedzierać się przez góry papierów ubiegając się o środki unijne na finansowanie badań naukowych. Dr Sabine Herlitschka, inicjatorka "Trust Researchers" i Austriackiego Krajowego Punktu Kontaktowego ds. 7PR oraz Dyrektor Wydziału Europejskich i Międzynarodowych Programów Austriackiej Agencji Promocji Badań (FFG) w Austrii, zauważyła że większość naukowców nie jest przeciwna zasadom, ale chcą by były one odpowiednie. Deklaracja przedstawia w zarysie pięć kluczowych zasad: wzajemne zaufanie, skupienie się na badaniach naukowych, spójność, rzetelność i podejmowanie ryzyka. Jeżeli chodzi o wzajemne zaufanie to naukowcy podkreślają, że finansowanie badań naukowych w Europie powinno opierać się na wzajemnym zaufaniu i odpowiedzialnym partnerstwie. Komisarz Geoghegan-Quinn zgadza się z przekazem inicjatywy "Trust Researchers", a nawet odniosła się do niej w czasie prezentowania dnia 29 kwietnia br. komunikatu Komisji Europejskiej dotyczącego uproszczeń. "Chciałabym, aby naukowcy spędzali więcej czasu w laboratoriach niż w biurze" - mówi Komisarz Máire Geoghegan-Quinn. "Nasze propozycje mają na celu zminimalizowanie obciążeń administracyjnych w europejskich programach badawczych. Musimy pozyskać najlepszych naukowców i najbardziej innowacyjne przedsiębiorstwa, jak również umożliwić im skoncentrowanie się na wynikach, a nie na biurokracji." Komunikat nie przeszedł bez echa, bowiem Parlament Europejski uznaje potrzebę uproszenia. Naukowcy są również zadowoleni z prac Komisji. Dr Herlitschka powiedziała: "Sądzę, że to naprawdę odważny krok i dobry ruch w prawidłowym kierunku."