Prace nad pionierskim, paneuropejskim obiektem neutronowym w toku
W szwedzkiej miejscowości Lund trwa budowa supernowoczesnego obiektu, w którym będzie można generować wiązki neutronów 30 razy jaśniejsze od tych powstających w istniejących obiektach. Dzięki budżetowi w wysokości 1,8 mld EUR naukowcy będą mogli badać i testować nowe materiały na poziomie molekularnym, co przyniesie korzyści wykraczające poza nanotechnologię, nauki o życiu, farmakologię, inżynierię materiałową czy fizykę doświadczalną. Kilkuset członków europejskiej społeczności naukowej zostało zaproszonych na początku października 2014 r. na uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego. Ponad tuzin państw europejskich finansuje projekt, z których największy wkład wnosi Szwecja – 35% i Dania – 12,5%. ESS, który ma zostać w pełni ukończony w 2025 r., będzie najsilniejszym źródłem neutronów na świecie. ESS stanowi tym samym kamień milowy w europejskich badaniach neutronowych. Pierwszymi źródłami neutronów, jakie wykorzystywano w badaniach, były reaktory jądrowe; obecne źródła spalacyjne – takie jak ESS – są znacznie bezpieczniejsze i wytwarzają dużo większe ilości przydatnych neutronów. Obiekt zapewni europejskim badaczom specjalizującym się w neutronach miejsce pośród awangardy tej pionierskiej dziedziny badań naukowych. Na obiekt złoży się akcelerator liniowy o długości 600 m do napędzania protonów, które rozbijać się będą z mocą 5 MW o obrotowy cel z wolframu. Protony, poruszające się niemal z prędkością światła, uderzają w jądro wolframu i wyrzucają neutrony w procesie nazywanym spalacją. Neutrony są następnie „schładzane” lub spowalniane, aby ostatecznie zostać skierowane w 44 wiązki. Ponieważ neutrony nie mają ładunku, nie rozpraszają elektronów, dzięki czemu mogą przenikać głęboko do wnętrza atomów i bezpośrednio sondować jądro atomowe, co jest nieosiągalne za pomocą promieniowania rentgenowskiego. To oznacza, że ESS otworzy nowe możliwości badawcze w szeregu dyscyplin, w tym na przykład w medycynie. Dzięki temu obiektowi naukowcy będą w stanie posuwać naprzód prowadzone prace nad złożonością mózgu człowieka, jego niewiadomymi i sieciami neuronowym oraz nad funkcjonowaniem pamięci. Obiekt neutronowy pomoże także badaczom w lepszym poznaniu mechanizmów, za pomocą których DNA podtrzymuje życie na poziomie molekularnym, oraz dokładnego umiejscowienia, budowy i funkcji białek określających jego strukturę. Fizyków ESS wyposaży w ważne narzędzie, pomocne przy rozwikływaniu niektórych z najbardziej nieprzeniknionych zagadek wszechświata. Jedną z ekscytujących możliwości jest na przykład ostateczne pogodzenie rozbieżnych – a jednak funkcjonalnych – praw ciążenia i fizyki kwantowej. Fakt, że neutrony są w stanie przenikać materię znacznie lepiej niż promienie rentgenowskie, sprawia że ESS to obiekt interesujący również pod kątem zastosowań inżynieryjnych. Na przykład zajrzenie do złożonego silnika za pomocą neutronów może okazać się znacznie skuteczniejszą metodą. Teraz opracowywany jest program badawczy ośrodka. Naukowcy i inżynierowie z ponad 60 laboratoriów partnerskich już pracują nad optymalizacją obiektu ESS, analizując i planując jednocześnie sposób jego użytkowania. ESS zatrudni 500 pracowników przy założeniu, że rok rocznie obiekt odwiedzać będzie od 2 000 do 5 000 naukowców. Więcej informacji: http://europeanspallationsource.se/
Kraje
Szwecja