Europejskie drzewa leśne wykazują wysoki poziom biozróżnicowania w obrębie jednego gatunku
Poznanie, jak funkcjonuje ekosystem drzew leśnych ma zasadnicze znaczenie dla prognozowania możliwej reakcji na zmianę klimatu i opracowywania planów gospodarki leśnej. To również klucz do osiągnięcia celu wyznaczonego w planie działania UE dotyczącego gospodarki leśnej, jakim jest utrzymanie i poprawa stanu różnorodności biologicznej, wychwytywanie dwutlenku węgla oraz dobry stan i odporność ekosystemów leśnych. Finansowany ze środków UE projekt DIVERFOR koncentruje się na lasach europejskich, które w porównaniu do obszarów leśnych w innych regionach świata są uznawane za stosunkowo mało zróżnicowane pod względem gatunków. Partnerzy projektu odkryli, że poszczególne drzewa w obrębie jednego gatunku mogą cechować się wysokim poziomem biozróżnicowania funkcjonalnego, co oznacza, że mogą pełnić funkcje ekosystemowe o zróżnicowanym zakresie. Pośród tych funkcji można wymienić obieg składników pokarmowych, regulację klimatu, produkcję drewna, ochronę przed erozją i rekreację. Pomiar cech charakterystycznych drzew Ocena zróżnicowania w ramach DIVERFOR opiera się na pomiarze cech charakterystycznych – czy też funkcjonalnych – takich jak wytrzymałość liści, co wiąże się z ich odpornością na roślinożerców. Ewaluacja objęła także wzorzec rozgałęziania drzewa, co ma związek z kolonizowaniem przestrzeni i konkurowaniem z innymi drzewami. Inne mierzone cechy to między innymi stężenie azotu w listowiu, co łączy się z tempem obiegu składników pokarmowych w lesie, oraz okres kwitnienia drzew, określający szanse drzew na reprodukcję. „Nasz projekt pokazuje, że różnice w pewnych cechach charakterystycznych poszczególnych drzew w obrębie gatunku mogą być równie istotne, co różnice między odmiennymi gatunkami drzew w lasach europejskich. Dotyczy to w szczególności dominujących gatunków drzew” – zauważa Raquel Benavides, badaczka z projektu DIVERFOR. „W ramach DIVERFOR ustaliliśmy także, że drzewa są w stanie dostosowywać swoje cechy charakterystyczne do otaczającego je środowiska. Mowa tutaj między innymi o czynnikach biotycznych, takich jak liczba różnych gatunków drzew oraz abiotycznych, czyli światło, składniki pokarmowe w glebie, woda i klimat” – dodaje Benavides. Obydwie konstatacje są niezwykle ważne, gdyż w przypadku zbiorowisk drzew o wyższym poziomie bioróżnorodności, nawet w obrębie jednego gatunku, spodziewana jest wyższa stabilność i odporność na zmianę klimatu. „To może być dobry powód do ochrony spłachci lasu z dużą liczbą gatunków na obszarach z ich mniejszą liczbą. Istotne znaczenie ma na przykład utrzymywanie w Finlandii obszaru zdominowanego przez sosny i lasu sosnowego w Hiszpanii oraz obszarów, na których sosna jest wymieszana z innymi gatunkami” – wyjaśnia Benavides. Trzy różne typy lasów Partnerzy DIVERFOR przeprowadzili badania w trzech różnych lasach europejskich: las borealny w Finlandii, las umiarkowany w rumuńskich Karpatach i las śródziemnomorski w Hiszpanii. W tych trzech lasach naukowcy skupili się na parcelach z jednym dominującym gatunkiem drzewa, z dwoma dominującymi gatunkami oraz z trzema lub czterema dominującymi gatunkami. Łącznie przeanalizowano w ramach DIVERFOR 4 000 drzew i zebrano ponad 15 000 liści. Jednym z największych wyzwań, z jakim zmierzyli się partnerzy projektu, było zbieranie liści z 30-metrowych drzew. Wymagało to wynajęcia wspinaczy, myśliwych lub stosowania sekatorów teleskopowych. Prace nad projektem zakończyły się oficjalnie w maju 2016 r., ale Benavides postanowiła kontynuować badania nad bioróżnorodnością w obrębie gatunków drzew z zamiarem pogłębienia wiedzy o adaptacji gatunków i ekosystemów leśnych do zachodzących obecnie zmian środowiskowych. Więcej informacji: strona projektu w serwisie CORDIS
Kraje
Niemcy