Badania nad wpływem niedostatku pożywienia na szpaki rzucają nowe światło na depresję Zaledwie dziesięć dni ograniczonego dostępu do pożywienia na wczesnym etapie życia przekłada się na trwałe skutki pod względem motywacji do odżywiania i wrażliwości na nagrody u szpaków – cechy behawioralne spójne z depresją ludzi. © Olexandr Reznikov, Shutterstock W przypadku ludzi przeciwności losu na wczesnym etapie życia, między innymi zaniedbania fizyczne i emocjonalne, maltretowanie i trauma, wiążą się z podwyższoną podatnością na zaburzenia nastroju w późniejszym okresie życia. Najnowsze dowody wydają się wskazywać, że rodzaj i okres ekspozycji na przeciwności losu w dzieciństwie mogą odegrać kluczową rolę w późniejszych następstwach w kontekście rozwoju zaburzeń nastroju. Niemniej ze względu na różnorodny charakter przeciwności losu, na które mogą być narażani ludzie, trudno jest ustalić specyficzne skutki na podstawie danych epidemiologicznych dotyczących ludzi. Badania nad zwierzętami dają możliwość manipulowania źródłem przeciwności losu, pozwalając w ten sposób ostatecznie przetestować hipotezę przyczynową. Tak właśnie postąpili partnerzy projektu COMSTAR przy wsparciu Unii Europejskiej, a ich ustalenia zostały właśnie zrelacjonowane w artykule opublikowanym na łamach czasopisma »Scientific Reports«. Zespół wyjaśnia, że podjęto szeroko zakrojone prace w celu przeanalizowania wpływu przeciwności losu na gryzonie laboratoryjne na wczesnym etapie życia, polegających zazwyczaj na czasowym odseparowaniu młodych od matki na różne okresy w ciągu pierwszych dwóch tygodni po urodzeniu. Jednak podobnie jak w przypadku ograniczeń w badaniach nad ludźmi, większość doświadczeń zwykle łączy różne źródła przeciwności losu (np. niedożywienie, hipotermia, brak pielęgnacji, kontaktu fizycznego i ochrony). W ramach tylko jednego zacytowanego eksperymentu przetestowano wpływ jednej specyficznej przeciwności losu – niedostatku pożywienia – umieszczając młode z samicą, która nie była w okresie laktacji. Pożywienie, jak zauważają naukowcy, „(…) jest prawdopodobnie najważniejszym zasobem rozwojowym. Prócz zasadniczej roli pożywienia w stymulowaniu prawidłowego wzrostu i rozwoju, jest ono także głównym wzmacniaczem, zdolnym do kształtowania zachowania poprzez uczenie się”. Reżimy żywieniowe oddziałują na sposób, w jaki badani doświadczają nagrody i kary, kiedy pożywienie jest wstrzymywane. Zespół postanowił zatem przeanalizować, w jakim zakresie żywienie na wczesnym etapie życia może odgrywać rolę w kontekście skalowania sposobu poszukiwania, oceniania i reagowania na nagrody i kary przez osobniki. Jak wyjaśniają naukowcy, depresja cechuje się osłabioną wrażliwością na nagrodę i nadwrażliwością na bodźce negatywne, dlatego też chcieli się przekonać, czy reżimy żywieniowe na wczesnym etapie życia mogą mieć istotne znaczenie dla rozwoju fenotypów depresyjnych. Postępując ostrożnie, by nie zaciemnić obrazu, zadbali o to, aby badane w ramach eksperymentów europejskie szpaki miały więcej pożywienia niż wysiłek wymagany do jego zdobycia, oddzielając w ten sposób skutki od czynników wynikających z prostych potrzeb żywieniowych. Manipulowali ilością (grupa Ilość) i wysiłkiem żebraczym (grupa Wysiłek), aby stworzyć odmienne kombinacje i odkryli, że reżim żywieniowy obejmujący zaledwie 10 dni na wczesnym etapie życie może wywołać trwałe skutki w kontekście motywacji do odżywiania oraz wrażliwości na utratę i zyskanie nagrody u dorosłych osobników. Uzyskane wyniki kładą nacisk na wagę reżimów żywieniowych na wczesnym etapie życia w rozwoju fenotypów depresyjnych. Zaburzenia lękowe i depresja często współwystępują. Do tej pory uważano często, że to oznacza, iż pojawiają się w następstwie tej samej przyczyny. Tymczasem wyniki projektu COMSTAR sugerują, że mogą mieć one różne przyczyny związane z doświadczaniem kar i nagród. Jak to ujęli naukowcy: „(…) nasze wyniki wspierają najnowsze argumenty, że rola odgrywana przez reżimy żywieniowe w kształtowaniu zachowania dorosłych ludzi mogła być niedoceniana i wymaga poważnego rozważenia”. Przedmiotem projektu COMSTAR (The effects of early-life adversity on cognition: A comparative approach) jest badanie następstw przeciwności losu na wczesnym etapie życia na zdrowie i zachowanie dorosłych. Co niezwykłe, zespół prowadzi badania tego samego zagadnienia w sposób porównawczy, obejmując nimi ludzi i europejskie szpaki. Naukowcy starają się ustalić, czy stres i przeciwności losu na wczesnym etapie życia przyspieszają starzenie się. Starzenie mierzy się głównie na podstawie zmian w długości telomerów, czyli ochronnych „nasadek” DNA na końcówkach chromosomów. Prace badawcze mają pozwolić naukowcom zrozumieć, jak poszczególne osobniki dostosowują swoje decyzje behawioralne do stanu organizmu i wieku biologicznego. Więcej informacji: witryna projektu Kraje Zjednoczone Królestwo
