Czy produkty modyfikowane genetycznie mogą współistnieć z produktami niemodyfikowanymi?
Poszczególne kraje UE mogą same decydować w zakresie polityk dotyczących uprawy, transportu i sprzedaży produktów konwencjonalnych, produktów zmodyfikowanych genetycznie i produktów ekologicznych zgodnie z prawem UE. Polityki zapewniające dostępność wszystkich rodzajów produktów są nazywane politykami współistnienia. Zgodnie z tym założeniem zespół finansowanego ze środków UE projektu PRICE (Practical Implementation of Coexistence in Europe) porównywał strategie pozwalające na zapewnienie współistnienia w bardziej praktyczny i wydajny kosztowo sposób. Aby osiągnąć cele projektu, zespół analizował wymogi i koszty dla wszystkich podmiotów w łańcuchu produkcyjnym — od producentów nasion po przedstawicieli branży paszowej. Zespół projektu dokonał przeglądu procedur zapewniających współistnienie, w tym dotyczących minimalnej odległości między polami upraw zmodyfikowanych genetycznie i upraw niemodyfikowanych, a także środków segregacji podczas transportu i magazynowania. Zbadano również sposób, w jaki sektor spożywczy spełnia wymogi UE w zakresie śledzenia i etykietowania produktów zmodyfikowanych genetycznie. Zespół projektu PRICE opracował oprogramowanie, które może być stosowane przez kluczowe podmioty w łańcuchu produkcji żywności jako narzędzie wspierające podejmowanie decyzji. Narzędzie internetowe dla rolników może być wykorzystywane przez doradców, spółdzielnie i decydentów do planowania upraw. W przypadku kukurydzy platforma umożliwia szacowanie zapylenia krzyżowego pomiędzy uprawami zmodyfikowanymi genetycznie i uprawami niemodyfikowanymi. Zespół przeprowadził badanie wśród rolników w celu określenia kosztów przestrzegania przepisów dotyczących współistnienia w przypadku kukurydzy, soi, buraków cukrowych i rzepaku w wybranych krajach UE. Odkryto między innymi, że cytoplazmatyczna męska sterylność w przypadku kukurydzy jest obiecującym narzędziem pozwalającym na uniknięcie zapylenia krzyżowego. Jednak na ogół strategia oparta na strefach buforowych obejmujących kilka rzędów kukurydzy jest wystarczająca do zapewnienia współistnienia. Zespół z powodzeniem zebrał i zweryfikował zestawy danych dotyczących przepływu genów w przypadku kukurydzy. Zostały one wykorzystane w nowym modelu przepływu genów, który przewiduje obecność GMO na polach upraw konwencjonalnych. Użyto ich również do testowania algorytmów stosowanych w narzędziu wspomagającym podejmowanie decyzji. Zespół opracował także strategie pobierania próbek w celu wykrywania pyłku roślin zmodyfikowanych genetycznie w konwencjonalnych uprawach poprzez połączenie konwencjonalnych metod pobierania próbek z poławiaczami pyłku. Badacze projektu zebrali również dane dotyczące międzynarodowych łańcuchów dostaw kukurydzy i soi, a także przeprowadzili badania przypadku na przykładzie chleba kukurydzianego i mleka niezawierającego organizmów zmodyfikowanych genetycznie. Podkreślili także znaczne zwiększenie występowania produktów modyfikowanych genetycznie w handlu międzynarodowym, zróżnicowanie liczby cech i asynchroniczne zatwierdzanie, które stanowi stały problem w UE i wymaga dalszej analizy. Dzięki interaktywnej platformie dla zainteresowanych stron prace prowadzone w ramach projektu PRICE zostały powiązane z podobnymi działaniami na całym świecie. W ramach projektu PRICE wyprodukowano kilka filmów przedstawiających zainteresowane strony oraz praktyki w zakresie współistnienia stosowane w Europie podczas trwania projektu. Filmy te przedstawiają poglądy i opinie różnych zainteresowanych stron na temat współistnienia i projektu PRICE. Ogólnie zespół projektu stwierdził, że produkty modyfikowane genetycznie i produkty niemodyfikowane mogą współistnieć w Europie zgodnie z istniejącym prawodawstwem UE. Zespół projektu uznał, że normy w zakresie produktów niemodyfikowanych genetycznie będą ostatecznie zależały od dostępności niemodyfikowanej genetycznie soi poza Europą, zwiększenia cen produktów niemodyfikowanych genetycznie, kosztów segregacji w łańcuchu dostaw oraz gotowości konsumentów w UE do płacenia za produkty niemodyfikowane genetycznie. Chociaż wiele zainteresowanych stron uważa ten temat za kontrowersyjny, zainteresowanie strategiami pozwalającymi na współistnienie jest wystarczające, aby uzasadnić prowadzenie dalszych badań i opracowywanie zaleceń w tym zakresie.
Słowa kluczowe
Produkty ekologiczne, genetycznie zmodyfikowane, kukurydza, uprawy, soja, rośliny, współistnienie, łańcuch dostaw, handel międzynarodowy, etykietowanie
