Innowacje w badaniach nad pergaminem
W projekcie "Unlocking historical and molecular archives: (PALIMPSEST) wykorzystano spektrometrię mas zastosowaną do maleńkich ilości kolagenu, aby zidentyfikować gatunki używane do produkcji pergaminu oraz uzyskać informacje na temat jego jakości i metod wytwarzania. W ścisłej współpracy z urzędami konserwatorskimi opracowano technikę nieniszczącego pobierania próbek. Dzięki zastosowaniu materiałów kompatybilnych ze standardowymi metodami konserwacji powierzchni zespół był w stanie dokonać ekstrakcji bardzo małych ilości kolagenu z pozostałości powstałych w wyniku czyszczenia. Kolagen okazał się kluczem do identyfikacji gatunków używanych do wytwarzania pergaminu. Prosta procedura nie wymaga specjalistycznego przeszkolenia i umożliwia pobieranie próbek osobom na co dzień zajmującymi się tymi materiałami (konserwatorom i kuratorom). Ponieważ metoda ta jest bezpieczna dla starych dokumentów, zespół miał bezprecedensowy dostęp do bibliotek i archiwów. W trakcie realizacji projektu badacze przeanalizowali ponad 1000 dokumentów pochodzących z trzech kontynentów i obejmujących okres 1400 lat. Oprócz identyfikacji zwierząt uczeni byli w stanie ocenić określony rodzaj uszkodzeń, do jakich doszło w cząsteczkach kolagenu. Uszkodzenie to związane jest z jakością i metodą produkcji pergaminu lub też długością czasu, przez jaki był on wystawiony na działanie wapnia w celu odwłoszenia. Odkrycie to pozwoliło lepiej poznać zmieniające się procesy produkcji. W ramach projektu utworzono międzynarodową sieć zrzeszającą partnerów z Europy i USA. Bogate zbiory znajdujące się w instytucjach tych krajów mogą dostarczyć jeszcze pełniejszego obrazu używania pergaminu w średniowieczu. Uczestnicy projektu PALIMPSEST odnieśli sukcesy na wielu polach. Uzyskano obszerne dane oraz opracowano nieniszczącą technikę pobierania próbek, która może znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach. Prace te oznaczają nie tylko początek nowej ery w badaniach nad rękopisami, ale także wprowadzają koncepcję kodykologii biomolekularnej, otwierając dziedzinę badań nad pergaminem na dalsze analizy i dociekania w ramach różnych dyscyplin.
Słowa kluczowe
Pergamin, archiwa molekularne, spektrometria mas, kolagen, nieniszczące pobieranie próbek
