Teoria gier w obliczu ograniczeń kognitywnych
Teoria gier to dziedzina interdyscyplinarna zajmująca się matematycznym modelowaniem konfliktów i współpracy oraz próbami przewidywania zachowań podmiotów (uczestników gry). W odniesieniu do ekonomii poszczególne podmioty dążą do trafnego przewidywania strategii innych podmiotów gospodarczych, co wymaga łączenia informacji prywatnych i wiedzy o stanie gospodarki. Takie dane są jednak zwykle niedostępne. W przypadku równowagi oczekiwań opartej na analogii (Jehiel, 2005) zakłada się, że gracze kształtują swoje oczekiwania z uwzględnieniem swoich wcześniejszych wyników w innych grach lub stanach gospodarki. Prace projektu GTAPCL (Game theory and applications in the presence of cognitive limitations) mają na celu zakwestionowanie poprawności tych oczekiwań (racjonalności kognitywnej). Zaproponowana metodologia opiera się na tezie, że im lepiej gracze znają swoich przeciwników, tym lepiej rozumieją ich strategie i mogą formułować trafniejsze przewidywania. W pracach projektu nawiązano też do teorii reputacji, według której gracze rozumują w sposób stereotypowy. Wykazano, że w pełni racjonalni obserwatorzy mogą manipulować takimi zachowaniami i przekonaniami dla własnych celów. Innym ważnym zastosowaniem tego podejścia jest analiza sposobów licytowania na aukcjach. W warunkach równowagi Nasha podmioty mogą wykorzystywać wiedzę o przeszłych zachowaniach licytujących do przewidywania sposobów przetwarzania przez nich danych i kształtowania ich oczekiwań. Otwiera to możliwość manipulowania licytującymi, co z kolei może wymagać interwencji regulacyjnej. Patrząc na to samo zjawisko od strony pozytywnej, istnieją aukcje nieograniczone i aukcje z niejawną ceną minimalną. Stosowanie aukcji nieograniczonych można uzasadnić większą liczbą potencjalnych uczestników. W tym drugim przypadku nie da się jednak (w warunkach pełnej racjonalności) uzasadnić ustalenia ceny minimalnej niższej od wyceny sprzedawcy. Trudno też uzasadnić utajnienie ceny minimalnej, choć nieformalnie można powiedzieć, że pozwala to uniknąć zniechęcenia zbyt wielu potencjalnych uczestników wysoką ceną minimalną. Aukcje tego typu można natomiast wyjaśnić w środowiskach, gdzie kupujący nie mają pełnej wiedzy na temat wpływu doboru ceny minimalnej na udział i mechanizmów propagowania wiedzy o utajnionej cenie minimalnej. Analiza wskazuje, że sposób kształtowania oczekiwań przez takich kupujących nie jest całkowicie pozbawiony racjonalności. Nabywcy ci uwzględniają w swoich analizach fakt, że w środowiskach konkurencyjnych dane dotyczące udziału i ceny minimalnej stanowią naturalne atrybuty formatu aukcji. Przeprowadzona analiza może stworzyć podstawy dla systemu ochrony kupujących w domach aukcyjnych.
Słowa kluczowe
Teoria gier, ograniczenie kognitywne, ekonomia, aukcje
