Losy ludów tubylczych podczas kolonizacji Brazylii
Szczególnie w XVIII w. dochodziło do licznych sporów między ludnością tubylczą różnorodnego pochodzenia etnicznego i z różnych obszarów Brazylii a kolonizatorami z Portugalii i innych krajów. Różnice kulturowe i dynamicznie zmieniające się sojusze kulturowe przyczyniały się do poważnych napięć politycznych, przemocy na tle etnicznym i niepokojów społecznych. W ramach projektu NATIVE INQUISITION (The native peoples and the Portuguese inquisition) zajęto się relacjami społecznymi oraz praktykami kulturowymi i religijnymi powstałymi w wyniku kontaktów między chrześcijańskimi kolonizatorami, Afrykanami i ludnością tubylczą portugalskiej Ameryki. Głównym celem projektu było lepsze poznanie historii oporu i adaptacji ludności tubylczej włączanej do kolonialnego społeczeństwa portugalskiej Brazylii, wyróżniającego się hybrydyzacją kulturową i powszechnym mieszaniem się ras. Badacze zastosowali podejście etnohistoryczne i analizę praktyk społeczno-kulturowych i religijnych w celu wypracowania interpretacji dylematów kulturowych tych populacji w kontaktach religijnych i międzyetnicznych z kolonizatorami. Początkowe prace dotyczyły zróżnicowania relacji między ludami tubylczymi a reprezentantami innych kultur (na przykład misjonarzami, handlarzami, osadnikami i podróżnikami), niewolnikami afrykańskimi i osobami mieszanego pochodzenia afrykańsko-brazylijskiego. Dążono przy tym do lepszego poznania zdolności adaptacji i oporu z punktu widzenia ludów tubylczych w relacjach z tymi podmiotami. Następnie badacze przyjrzeli się roli ludów tubylczych i ich potomków w tym scenariuszu dziejowym. Dążąc do zrozumienia różnych poziomów powiązań kulturowych, badano codzienne kontakty między tymi grupami. Prace dotyczyły również stosowanego w nowożytnej Europie rozróżnienia paradygmatycznego między osobami pochodzenia tubylczego i mieszanego (metysami). W ramach projektu NATIVE INQUISITION opisano i zbadano zarzuty stawiane przez inkwizytorów tubylcom i metysom oraz utworzono mapę grup etnicznych w poszczególnych regionach w okresie od XVI do XIX w. Opracowano przy tym zestawienie źródeł historycznych, które wspomoże przyszłe badania nad kontaktami ludów tubylczych z portugalską Inkwizycją. Badacze stworzyli bazę danych wszystkich osób oskarżonych przez Inkwizycję oraz szczegółowy wykaz wszystkich zarzutów i procesów inkwizytorskich przeciwko ludom tubylczym. Wyniki badań upowszechniano podczas prowadzonych kursów. Wnioski projektu pozwoliły poszerzyć wiedzę na temat kultur tubylczych, a dodatkowo mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia współczesnej Ameryki Łacińskiej.
Słowa kluczowe
Ludy tubylcze, kolonizacja, Brazylia, Ameryka portugalska, NATIVE INQUISITION
