Narzędzia do współpracy pozwalające łagodzić efekty kaskadowe w czasie kryzysów Sytuacje kryzysowe już same w sobie są trudne do przezwyciężenia. Jeszcze gorzej bywa w przypadku wystąpienia efektów kaskadowych, tj. sytuacji, w których fizyczne zdarzenie lub awaria systemu zapoczątkowuje sekwencję zdarzeń wpływających na inne systemu, co prowadzi do jeszcze poważniejszych konsekwencji. Celem projektu FORTRESS było lepsze zrozumienie efektów kaskadowych oraz dostarczenie interesariuszom narzędzi pozwalających skuteczniej radzić sobie z tymi złożonymi zjawiskami. Społeczeństwo Bezpieczeństwo © Sukasom Wongsathit, Shutterstock Przeanalizujmy awarię zasilania na pewnym obszarze: jeżeli zasilanie awaryjne działa przez maksymalnie 48 godzin, a operator systemu spodziewa się przywrócenia sprawności w ciągu 96 godzin, pozostaje kolejne 48 godzin, w czasie których wystąpić mogą efekty kaskadowe. W odróżnieniu od efektu domina nie mamy tu do czynienia z liniowym łańcuchem zdarzeń. Zdarzenia mogą obrać dowolny kierunek, mogą ulec spotęgowaniu lub powodować powstanie pętli sprzężeń zwrotnych. W takich sytuacja współpraca staje się kluczowa. W powyżej opisanej sytuacji lokalny operator transportu publicznego dysponujący największą ilością brakujących zasobów w mieście może pomóc w utrzymaniu efektów kaskadowych pod kontrolą. – Wzmocnienie współpracy i komunikacji poszczególnych organizacji z różnych sektorów jest istotnym czynnikiem pozwalającym skuteczniej zapobiegać, przygotować się i reagować – mówi prof. Lean Hempel, starszy pracownik naukowy Uniwersytetu Technicznego w Berlinie i koordynator projektu FORTRESS (Foresight Tools for Responding to cascading effects in a crisis). – Zamiast skomplikowanych narzędzi potrzebne jest raczej wspólne zrozumienie krytycznych sytuacji. Niemniej pomimo niektórych skutecznych inicjatyw, np. w obszarze prężności miejskiej, współpraca międzysektorowa w większości europejskich miast czy regionów, a przede wszystkim między państwami członkowskimi, jest nadal zbyt słaba. Zakończony pod koniec marca projekt FORTRESS zapewnia środki pozwalające usprawnić tę współpracę. Narzędzia opracowane w ramach inicjatywy pomogą podmiotom zarządzającym w sytuacjach kryzysowych i dostawcom infrastruktury z różnych sektorów przeanalizować wzajemne zależności, wypracować zrozumienie zagrożeń wynikających z efektów kaskadowych oraz zaplanować wspólną i skoordynowaną wymianę informacji i działania w czasie kryzysów. – Narzędzia stworzone w ramach projektu FORTRESS są bardzo uniwersalne; można używać ich na rozmaitych szczeblach i do różnych celów, ale przede wszystkim do wspólnego tworzenia scenariuszy. Pomagają one poszczególnym interesariuszom w nieformalnym omawianiu scenariuszy oraz zapewniają sformalizowany proces współpracy inicjowany np. przez organ ds. ochrony ludności – zauważa prof. Hempel. Oba narzędzia współgrają ze sobą. Z jednej strony rozwiązanie do tworzenia modeli FMB (ang. FORTRESS model builder) pozwala modelować zależności między systemami lub interesariuszami w scenariuszach kryzysowych. Identyfikuje ono podmioty, które mogą mieć duże znaczenie lub być narażone podczas kryzysu, a także określa relacje między nimi. – Eksperci z różnych organizacji mogą zalogować się na platformie i wskazać zależności względem innych organizacji. Poszczególne funkcje i oceny przyczyniają się do nawiązywania komunikacji, co czyni narzędzie wyjątkowym, zwłaszcza pod względem zapobiegania. Narzędzie FIET (ang. FORTRESS incident evolution tool) zapewnia użytkownikom szeroki zakres instrumentów umożliwiających przeanalizowanie rozwoju kryzysów lub konsekwencji niepowodzenia danego podmiotu w przypadku braku środków łagodzących. Prototypy i testy w warunkach rzeczywistych W trakcie projektu przeprowadzono dwa większe testy w warunkach rzeczywistych w celu oceny przydatności narzędzi FORTRESS na etapie przygotowywania się do powodzi na granicy Holandii i Niemiec. – Użytkownicy końcowi docenili wszechstronność narzędzi i wspólne podejście do modelowania. Wyniki testów pokazują, że wykorzystanie narzędzi na etapie przygotowań pomaga w zrozumieniu prawdopodobnych zdarzeń kryzysowych oraz planowaniu reakcji – mówi prof. Hempel. Na ostatnich etapach projektu stworzono także prototypy do celów demonstracji. Zespół projektu FORTRESS ma nadzieję, że uzyskane wyniki pomogą użytkownikom końcowym w ramach zintegrowanego, międzysektorowego programu tworzenia scenariuszy. – Interesariuszy zachęca się do opracowania scenariusza i ustalenia najlepszych metod łagodzenia skutków w zależności od obranej drogi, opierając się na dynamicznych ocenach krytyczności, co pozwala zrozumieć, że krytyczne znaczenie danego podmiotu może ulegać zmianom wraz z rozwojem sytuacji kryzysowej. Choć elektryczność ma olbrzymie znaczenie, po pewnym czasie woda może być jeszcze ważniejsza, ponieważ dostęp do niej wiąże się bezpośrednio z kwestią zdrowia. Projekt FORTRESS ukończono pod koniec marca. Rozpowszechnianie jego wyników dopiero co się rozpoczęło. Słowa kluczowe FORTRESS, kryzys, efekty kaskadowe, koordynacja, reagowanie, FIET, platforma
