Usprawnione metody wczesnego diagnozowania i leczenia orbitopatii Gravesa
Choroba Gravesa-Basedowa (ang. Graves' Disease, GD) – najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy – to przewlekłe schorzenie autoimmunologiczne, podczas którego mechanizm obronny organizmu atakuje sam siebie, tak jak w przypadku zakażenia. Orbitopatia Gravesa (ang. Graves' Orbitopathy, GO) jest zaburzeniem występującym najczęściej u osób z chorobą Gravesa-Basedowa. Wywołuje ona zapalenie tkanki orbitalnej i wytrzeszcz oczu prowadzący do podwójnego widzenia, a nawet ślepoty. Pomimo stwierdzonego pogorszenia jakości życia, obecne sposoby leczenia pozostają niezadowalające. Aby poprawić rezultaty leczenia osób cierpiących na orbitopatię Gravesa, w ramach projektu INDIGO finansowanego ze środków UE prowadzono badania na ludziach i zwierzętach, aby lepiej zrozumieć rozwój tej choroby. Zespołowi projektowemu udało się zidentyfikować czynniki ryzyka, opracować metody wczesnej diagnostyki i zaoferować nowatorskie oraz bezpieczne sposoby interwencji. Dobre, złe i brzydkie szczepy bakteryjne mikroflory jelitowej Zespół projektu INDIGO zrekrutował w uczestniczących szpitalach 65 pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa, 56 pacjentów z orbitopatią Gravesa i 42 osoby przydzielone do grupy kontrolnej. Od uczestników pobrano próbki krwi, wymazy z nosa oraz próbki łez i kału, które wykorzystano następnie do ekstrakcji DNA. Próbki pobierano w momencie rozpoznania, po kilku miesiącach leczenia (gdy poziom hormonów tarczycy się unormował), a także po wystąpieniu nawrotu choroby u niektórych pacjentów. Uczestnicy wypełnili także kwestionariusz dotyczący ich diety. Pierwszym celem było zbadanie związku między mikrobiomem a chorobą Gravesa-Basedowa i orbitopatią Gravesa. Jak wyjaśnia koordynator projektu, prof. Marian Ludgate: „aby zidentyfikować różne typy bakterii obecnych w DNA kału, zsekwencjonowaliśmy gen o nazwie 16S rRNA, celem pozyskania unikalnego biomarkera dla poszczególnych członków mikrobiomu jelitowego. Następnie zidentyfikowaliśmy bakterie występujące u osób z chorobą Gravesa-Basedowa i orbitopatią Gravesa, w porównaniu z osobami zdrowymi z grupy kontrolnej. Pozwoliło to określić specyficzny mikrobiom powiązany z autoprzeciwciałami, poziomem hormonów tarczycy lub nasileniem choroby oczu”. W badaniu stwierdzono zwiększoną ilość bakterii określanych jako bakteroidy w grupie kontrolnej (38,5%) w porównaniu do grupy pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa (24,2%) i orbitopatią Gravesa (27,3%). U pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa i orbitopatią Gravesa zaobserwowano natomiast wyższy poziom bakterii o nazwie Firmicutes. Dodatkowo, poziom potencjalnie patogennego czynnika biologicznego z gatunku Enteroccoccus gallinarum, uczestniczącego w wyzwalaniu mechanizmów autoimmunizacji, był znacznie wyższy w grupach pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa i orbitopatią Gravesa niż w grupie kontrolnej. Zespół projektu INDIGO przeprowadził także pilotażowe badanie wpływu probiotyków (żywych mikroorganizmów), które mogą wywierać korzystny wpływ poprzez modyfikację mikrobiomu gospodarza u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa lub orbitopatią Gravesa. Uczestniczący pacjenci zostali losowo przydzieleni do grupy otrzymującej probiotyk lub placebo. Procedura pobierania próbek była taka sama w każdym przypadku. Wyniki wykazały pewne dowody na to, że skład mikrobiomu był stabilny u pacjentów otrzymujących lek, u których zaobserwowano również znaczne zmniejszenie liczebności bakterii z typu Firmicutes w porównaniu do grupy otrzymującej placebo. Odkrycia te zasadniczo znalazły poparcie w doświadczeniach prowadzonych przez zespół na samicach myszy (choroba Gravesa-Basedowa i orbitopatia Gravesa są bardziej rozpowszechnione u kobiet), którym wstrzyknięto odpowiedni autoantygen w celu zidentyfikowania receptora odpowiedzialnego za aktywację i dezaktywację tarczycy. Od leczenia do wyleczenia W przypadku choroby Gravesa-Basedowa leki hamują produkcję hormonów tarczycy i działają u około 50% pacjentów. Osoby, u których dojdzie do nawrotu choroby, mogą zostać poddane zabiegowi usunięcia tarczycy przy wykorzystaniu radioaktywnego jodu lub zabiegu chirurgicznego, wskutek czego muszą przyjmować przez resztę życia leki dostarczające tyroksynę. W przypadku orbitopatii Gravesa pacjenci mogą przyjmować sterydy w celu zmniejszenia stanu zapalnego. Chociaż orbitopatię Gravesa można zatrzymać u ponad 80% pacjentów, całkowita remisja jest rzadkością i często konieczne jest przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego oraz poddawanie chorego rehabilitacji trwającej miesiącami. Aby prace prowadzone w ramach projektu INDIGO przyczyniły się do poprawy jakości życia osób cierpiących na chorobę Gravesa-Basedowa lub orbitopatię Gravesa, niezbędne jest stworzenie dodatkowej grupy kontrolnej, co umożliwi odróżnienie wpływu nadczynności tarczycy i autoimmunizacji na obserwowane zmiany w składzie mikrobiomu jelitowego. Jak dodaje prof. Ludgate, „musimy również wyjść poza asocjację i faktycznie przyjrzeć się RNA w komórkach układu odpornościowego w jelicie, które uczestniczą w aktywacji lub remisji choroby Gravesa-Basedowa, oraz sposobu, w jaki wchodzą w interakcję ze składnikami mikrobiomu”. Dodatkowo konieczne jest przeprowadzenie badania probiotyku na szerszą skalę w celu poznania skutków zdrowotnych. Jak przewiduje prof. Ludgate, aby usprawnić metody diagnostyczne, „biomarkery zidentyfikowane przez zespół projektu INDIGO muszą zostać potwierdzone w dalszych badaniach – wtedy będziemy mogli przeprowadzić proste testy przewidywania przebiegu choroby, zamiast profilowania białek i genomów”.
Słowa kluczowe
INDIGO, choroba Gravesa-Basedowa, oftalmopatia Gravesa, mikrobiom, probiotyki, tarczyca, autoimmunizacja, biomarker, hormony, bakterie, zapalenie
