Satelita ESA przedstawia gorące plamy pulsarów w nowym świetle
XMM-Newton, satelita rentgenowski Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA), przekazał dane wskazujące, że gorące plamy zaobserwowane w rejonie podbiegunowym pulsarów mogą powstawać raczej wskutek działania wewnętrznych, a nie zewnętrznych źródeł energii, jak wcześniej sądzono. Pulsary mają silne pole magnetyczne i są wirującymi jądrami wygasłych gwiazd; odkryto je prawie 40 lat temu. Tworzą się wówczas, gdy potężne gwiazdy zużyją swój zapas energii jądrowej i zapadają się pod własnym ciężarem. Chociaż pulsary mają zaledwie 20 km średnicy, ich masa jest w przybliżeniu 1,4 raza większa od masy naszego Słońca. Nowo powstałe pulsary mają temperaturę przekraczającą miliard stopni, lecz w miarę upływu czasu stopniowo ochładzają się. Obserwacje poczynione przez wcześniejsze satelity z aparaturą rentgenowską ujawniły, że promieniowanie rentgenowskie stygnących pulsarów pochodzi z trzech źródeł: z powierzchni pulsara, z naładowanych cząstek wyrzucanych na zewnątrz wzdłuż linii pola magnetycznego pulsara oraz z gorących plam znajdujących się w rejonach podbiegunowych pulsara. Dotychczas sądzono, że gorące plamy w rejonach podbiegunowych powstają wówczas, gdy pochodzące z magnetosfery wysokoenergetyczne cząstki, kierowane przez pole magnetyczne pulsara, uderzają o jego powierzchnię w okolicy biegunów. W najnowszym badaniu badacze z Instytutu Fizyki Kosmicznej im. Maksa Plancka w Niemczech wykorzystali obserwatorium XMM-Newton, aby przyjrzeć się pięciu pulsarom, które mają kilka milionów lat, a więc ich temperatura znacznie się obniżyła. W związku z tym, że temperatura powierzchni spadła poniżej 500 000 stopni Celsjusza, brak promieniowania rentgenowskiego pochodzącego z powierzchni nie był zaskoczeniem. Jednakże naukowcy byli zdziwieni widząc, że chociaż nadal występują silne emisje promieniowania rentgenowskiego w polu magnetycznym z cząstek wyrzucanych na zewnątrz, brak jest oznak promieniowania X pochodzącego z biegunów pulsara. Oznacza to, że w starych pulsarach ogrzewanie rejonów podbiegunowych poprzez bombardowanie cząstkami nie jest wystarczające, by wytworzyć promienie rentgenowskie. Teraz astronomowie przedstawiają nową teorię na temat powstawania gorących plam. Uważają, że ciepło uwięzione w pulsarze w momencie jego powstania jest kierowane do biegunów w wyniku silnego pola magnetycznego występującego w pulsarze. Oznacza to, że podbiegunowe gorące plamy w młodszych pulsarach są wytworzone raczej przez ciepło występujące w pulsarze, a nie powstają w wyniku kolizji cząsteczek pochodzących z zewnątrz pulsara, natomiast w miarę jak temperatura pulsara obniża się, gorące plamy zanikają. - Podgląd ten nadal jest przedmiotem dyskusji, lecz w ogromnym stopniu jest poparty nowymi obserwacjami wykonanymi przez satelitę XMM-Newton - powiedział Werner Becker z Instytutu im. Maksa Plancka.