Czy rosnąca specjalizacja regionalna może pobudzić innowacyjność w nowych państwach członkowskich?
W wyniku nowego badania poświęconego zgrupowaniom regionalnym w 10 nowych państwach członkowskich UE znaleziono dowody na słabszą ofertę zgrupowań w tych krajach i zasugerowano, że UE może pomóc znosząc bariery i zapewniając narzędzia służące działaniom mobilizującym. Raport został przygotowany przez partnerów Europe INNOVA, inicjatywy finansowanej z budżetu szóstego programu ramowego (6.PR). Stanowi on pierwszą próbę systematycznej prezentacji rozkładu geograficznego i analizy zgrupowań regionalnych w 10 krajach UE. Opisano w nim różnice w specjalizacji regionalnej w 38 kategoriach zgrupowań, wzorce zmian na przestrzeni ostatnich kilku lat oraz charakter wiodących lokalizacji w poszczególnych kategoriach zgrupowań. Sektor zgrupowań stworzył milion nowych miejsc pracy w nowych państwach członkowskich w latach 2000-2004, co stanowi wzrost o 10 procent. Zdaniem autorów raportu jest to dobra wiadomość; twierdzą oni, że "Regionalne zgrupowania umożliwiają spółkom osiągnięcie wyższego poziomu wydajności i większą innowacyjność". Jednakże nie jest już tak pozytywna mniejsza specjalizacja w zgrupowaniach regionalnych, jak też mniejsza koncentracja geograficzna. "Jeśli europejskie regiony odczuwają negatywy wpływ słabszych zgrupowań regionalnych i ich ofert w porównaniu z ich odpowiednikami gdzie indziej na świecie, może to być ważnym czynnikiem osłabiającym ich pozycję w globalnej konkurencji", czytamy w raporcie. Dziesięć krajów, które przystąpiły do UE w 2004 r. napotyka więcej konkretnych przeszkód w skutecznej alokacji geograficznej działalności gospodarczej w regionach niż pozostała "piętnastka". Wszystkie musiały stawić czoła barierom w handlu, inwestycjach i mobilności w UE, a osiem krajów Europy Środkowej i Wschodniej boryka się ze spuścizną gospodarki planowej, w której o działalności gospodarczej decydowała polityka, a nie skuteczność ekonomiczna czy przedsiębiorczość. W badaniu stwierdzono, że 367 zgrupowań regionalnych spełnia co najmniej jedno z kryteriów dotyczących wielkości, specjalizacji czy znaczenia regionalnego. Zgrupowania te reprezentują około 5,86 miliona zatrudnionych. Najsilniejszym zgrupowaniem regionalnym okazał się Budapeszt, za nim uplasowały się Warszawa, Katowice, Praga i Litwa. Pięć największych kategorii zgrupowań to: przetwórstwo spożywcze, usługi budowlane, transport i logistyka, usługi finansowe oraz hotelarstwo i turystyka. W raporcie zauważa się, że 10 analizowanych krajów ma inny profil specjalizacji niż bardziej zaawansowane gospodarki. Mają one silniejszy sektor związany z zasobami naturalnymi i silniejsze ukierunkowanie na kategorie bardziej pracochłonne i zorientowane na produkcję. Są słabsze w zaawansowanych usługach i dziedzinach wymagających dużych nakładów wiedzy. Na podstawie swoich obserwacji autorzy raportu formułują trzy kluczowe zalecenia polityczne. Po pierwsze twierdzą, że wzmocnienie specjalizacji geograficznej i efektywna alokacja potrzeb związanych z działalnością gospodarczą musi być fundamentalnym elementem europejskiej polityki konkurencyjności. UE może tu pomóc poprzez usuwanie barier w handlu, inwestycjach i mobilności siły roboczej, sugerują. W raporcie zauważa się, że niektóre inicjatywy mogą zwiększyć korzyści ekonomiczne, jakie przynoszą zgrupowania, w tym zorganizowane wysiłki przedsiębiorstw, regionalnych agencji rządowych i regionalnych inicjatyw edukacyjnych. Podmioty te mogą poprawić powiązania, zwiększyć pozytywne oddziaływanie pośrednie, zmobilizować wspólne działania i zwiększyć widoczność na arenie międzynarodowej, czytamy w raporcie. W dalszej części autorzy dokumentu sugerują, że UE może wspierać takie inicjatywy zapewniając narzędzia wiedzy. Na koniec w raporcie podkreślono znaczenie polityk mających wpływ na regionalne otoczenie biznesu. W szczególności do wzmocnienia i rozwoju zgrupowań regionalnych może przyczynić się polityka innowacyjności, polityka regionalna, polityka przyciągania inwestycji oraz polityki zorientowane na małe i średnie przedsiębiorstwa. UE zajmuje się wieloma z tych polityk. Podobne badanie w 15 starszych państwach członkowskich UE zostanie przeprowadzone w 2007 r. w celu uzyskania pełnego obrazu regionalnych atutów konkurencyjnych UE.