Na rzecz otwartego dialogu o korzyściach i zagrożeniach nanotechnologii
W ramach europejskiego projektu opracowano zestaw narzędzi, który pomoże wspierać dialog na temat korzyści i potencjalnych oddziaływań nanonauk i nanotechnologii, prowadzony między naukowcami, osobami odpowiedzialnymi za opracowywanie polityki i społeczeństwem. Jak widać na przykładzie utrzymującej się niechęci szerokich kręgów społeczeństwa do organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO), kiedy opinia publiczna straci zaufanie do nowej technologii, jego odzyskanie jest niezwykle trudne. Nanotechnologie niosą obietnicę fascynujących nowych postępów w wielu dziedzinach, od energetyki i środowiska po tekstylia i medycynę, ale wiążą się również z wątpliwościami dotyczącymi bezpieczeństwa. Celem Nanologue, projektu finansowanego ze środków szóstego programu ramowego (6. PR), jest promowanie otwartego i uczciwego dialogu na temat zarówno potencjalnych korzyści, jak i zagrożeń ze strony nanotechnologii, prowadzonego między naukowcami, twórcami polityki i społeczeństwem. Realizacja projektu zbliża się teraz do końca. Volker Türk z Instytutu w Wuppertalu w Niemczech jest koordynatorem projektu. Przedstawił on serwisowi CORDIS Wiadomości główne zalecenia wypracowane w ramach projektu. Według Volkera Türka główny problem polega na tym, że wszystkie nanotechnologie są zbyt często traktowane przez opinię publiczną jako jedna całość, a więc jeśli coś pójdzie nie tak jak trzeba w jednej dziedzinie, wpływa to na ocenę wszystkich innych dziedzin. - Powinniśmy precyzować, że są różne technologie, niosące różne zagrożenia i korzyści - mówi. Partnerzy projektu zalecają również, aby wyniki ich prac były ogólnie dostępne, być może za pośrednictwem jednej instytucji zajmującej się gromadzeniem informacji o badaniach z zakresu różnych nanotechnologii. I oczywiście debata musi być otwarta i uczciwa. - Nie powinniśmy udawać, że nie ma zagrożeń, ale powinniśmy również zwracać uwagę, że są ogromne szanse - komentuje Volker Türk. W trakcie swych badań partnerzy projektu zorientowali się, że większość osób pracujących w dziedzinie nanotechnologii w niewielkim stopniu zdaje sobie sprawę z etycznych implikacji tej pracy. - Zdaliśmy sobie sprawę, że jest wiele dyskusji na temat etyki, ale mają one charakter bardzo akademicki, a ludzie pracujący nad tymi technologiami nie znają tych kwestii - wyjaśnił Volker Türk. To sprawiło, że partnerzy projektu opracowali tzw. nanometr, narzędzie internetowe, które pomaga badaczom i projektantom produktów określić obszary mogące wzbudzić zaniepokojenie przyszłych użytkowników ze względów etycznych, społecznych lub ochrony środowiska. - Zajęliśmy się samą istotą naszych ustaleń i sprowadziliśmy problem do 18 pytań uzmysławiających, co może budzić wątpliwości ludzi - wyjaśnia Volker Türk. Pytania podzielone są na siedem działów i dotyczą kwestii takich, jak korzyści społeczne, zdrowie i środowisko, wymagania dotyczące zasobów, prywatność i przejrzystość. Na początku każdego działu w krótkim wstępie wyjaśniono, dlaczego to zagadnienie odnosi się do nanotechnologii. Do każdego pytania dołączono krótkie wyjaśnienie, a szereg odnośników oferuje zainteresowanym użytkownikom możliwość głębszego poznania tych kwestii. Na końcu ankiety generowana jest tabela podsumowująca odpowiedzi użytkownika i określająca obszary potencjalnych wątpliwości. Użytkownicy, którzy zarejestrują się w witrynie, mogą również zapamiętywać dane do wykorzystania w przyszłości. Partnerzy projektu będą teraz promować stworzone narzędzie w środowisku nanotechnologów. Innym ważnym rezultatem projektu jest seria scenariuszy przewidujących możliwy rozwój nanotechnologii w okresie do 2015 r. Przypadki zostały opracowane przez ekspertów i są wynikiem analizy zmieniających się kluczowych czynników stymulujących, które prawdopodobnie będą wpływać na rozwój i wykorzystanie tych technologii w przyszłości. Czynniki te obejmują ramy prawne i polityczne, ceny surowców, tempo postępu naukowego w dziedzinie nanotechnologii i naciski o charakterze środowiskowym. W każdym scenariuszu nanotechnologie znajdują zupełnie inne zastosowanie i spotykają się z różnym stopniem akceptacji ze strony społeczeństwa. Teraz badacze mają nadzieję, że będą mogli organizować warsztaty dla decydentów, prezentując im różne scenariusze i pomagając zrozumieć możliwe przyszłe skutki ich decyzji politycznych. Napisano też sztukę opartą na scenariuszach; jej publiczna premiera odbędzie się w trakcie wystawy w Monachium. Patrząc w przyszłość Volker Türk ma nadzieję przyjrzeć się bliżej wykorzystaniu nanotechnologii w dziedzinie energetyki. - Stwierdziliśmy, że energetyka to dziedzina, w której jest wiele możliwości, ale potrzebujemy bardziej szczegółowej oceny potencjalnych korzyści i problemów - wyjaśnia. Tymczasem Parlament Europejski wyraził poparcie dla raportu zawierającego apel o zwiększenie nakładów finansowych na badania w dziedzinie nanotechnologii, a także większą przejrzystość ram prawnych i otoczenia gospodarczego dla tych technologii. Autorzy raportu zwracają również uwagę, że "podejście etyczne" odgrywa zasadniczą rolę w uzyskaniu publicznego zaufania.
Kraje
Szwajcaria, Niemcy, Zjednoczone Królestwo