Badacze odkrywają, że ptaki mogą się uczyć od innych gatunków
Wyniki nowego badania finansowanego przez UE wskazują, że niektóre ptaki mogą się uczyć nie tylko od przedstawicieli własnego gatunku, ale również od ptaków innych gatunków. W artykule opublikowanym w czasopiśmie "Current Biology" Janne-Tuomas Seppänen z Uniwersytetu w Jyväskylä i Jukka Forsman z Uniwersytetu w Uppsali opisują, dlaczego samice muchołówek wybierają najczęściej miejsca lęgowe, które bardzo przypominają gniazda już zamieszkałe przez sikory bogatki i modraszki. Badacze wpadli na pomysł przeprowadzenia eksperymentu pewnego ranka podczas poszukiwania miejsc lęgowych w zamglonym lesie. Uznali, że znajdowanie gniazd byłoby łatwiejsze, gdyby zostały wyraźnie oznaczone w jakiś sposób, i jednocześnie zastanawiali się, czy takie oznakowanie wpłynie na zachowanie ptaków. Wcześniejsze badania wykazały, że muchołówki najwyraźniej zwracają uwagę na wybór dokonywany przez inne muchołówki oraz sikory podczas wybierania miejsca na wylęg. - Zwierzęta nie są po prostu zaprogramowane, aby zachowywać się w określony sposób, lecz wykorzystują informacje i podejmują decyzje - wyjaśnił Janne-Tuomas Seppänen. - Co najważniejsze, pojedyncze osobniki żyją w stadach i mogą uczyć się od siebie nawzajem, a nawet od innych gatunków. Muchołówki i sikory mają ze sobą dużo wspólnego; jedzą podobne pożywienie i lubią ten sam typ miejsc gniazdowania, co oznacza, że często ze sobą konkurują o zasoby. Jednak sikory przez cały rok pozostają w tym samym miejscu, natomiast migrujące muchołówki przybywają do miejsc gniazdowania dopiero wiosną, kiedy sikory już zajmują się wychowywaniem potomstwa. Ponieważ sikory rezydują w jednym miejscu przez cały rok, prawdopodobnie posiadają większą wiedzę na temat lokalnych warunków niż migrujące muchówki. Biorąc to pod uwagę badacze zastanawiali się, czy przylatujące muchówki będą poszukiwały u sikorek informacji na temat dobrych miejsc do gniazdowania. Aby sprawdzić swoją teorię, badacze odwiedzili dwa miejsca lęgowe po tym, jak sikory założyły już gniazda, ale przed przylotem muchołówek. Umieścili naklejki z wyraźnym, geometrycznym symbolem na miejscach lęgowych zamieszkałych przez sikory, a pobliskie puste gniazda oznaczyli innym symbolem. Stworzyło to wrażenie, że wszystkie sikory dołożyły starań, aby zdobyć gniazda oznaczone w ten sam sposób. Kiedy muchołówki przybyły na miejsce, stanęły przed wyborem: mogły wybrać gniazdo oznaczone tak samo, jak sąsiednie gniazda sikor, albo wybrać budkę lęgową oznakowaną inaczej. Muchołówki, które przybyły na miejsce na początku sezonu wykazywały niewielkie zainteresowanie naśladowaniem sikor. Jednak w miarę upływu czasu coraz więcej muchołówek wybierało gniazda oznaczone tak samo, jak gniazda sikor. Spośród jednej trzeciej samic muchołówek, które przybyły najpóźniej, 75 procent wybrało takie właśnie gniazda. Jednym z powodów takiego zachowania może być różnica wieku pomiędzy ptakami, które przybyły pierwsze i tymi, które przyleciały ostatnie. "Ptaki przybywające wcześniej są zazwyczaj starszymi, lepiej radzącymi sobie osobnikami, które mają już doświadczenie w gniazdowaniu", wyjaśniają badacze w swojej pracy. "Dlatego mogą posiadać większą i lepszą osobistą 'wiedzę' na temat rozmnażania w ogóle oraz na temat konkretnego miejsca." Innym powodem może być czas; prawdopodobieństwo pomyślnego wychowania potomstwa przez muchołówki jest mniejsze, jeżeli składają one jaja zbyt późno w sezonie lęgowym. Dlatego ptaki przylatujące wcześniej mają czas, aby wziąć pod uwagę różne informacje podczas poszukiwania dobrych miejsc na gniazda, natomiast osobniki przybywające późno muszą szybko dokonać wyboru. "Dla ptaków przylatujących późno (a w tej grupie jest więcej osobników młodych i niedoświadczonych), mających mniejsze szanse na sukces lęgowy i zmuszonych do ostrzejszej rywalizacji o miejsca gniazdowania, najlepszym wyjściem w trudnej sytuacji jest ślepe naśladowanie innych osobników, posiadających większą wiedzę", piszą badacze. - Zgodnie z konwencjonalną teorią współistnienia gatunków, wspólne wykorzystywanie zasobów przez gatunki wiąże się z kosztami i zróżnicowaniem nisz - wyjaśnia Janne-Tuomas Seppänen. - Jednak nasze badania wskazują, że jeśli informacje posiadane przez inny gatunek - nawet silnego konkurenta - są wystarczająco cenne, wówczas wykorzystywanie międzygatunkowych informacji środowiskowych, a zwłaszcza uczenie się w danym środowisku, może doprowadzić do coraz częstszego wspólnego występowania, większej bliskości i przenikania się gatunków. Unijne środki na te prace uzyskano ze stypendium Marie Curie Intra-European Fellowship.