Spis morskiej bioróżnorodności wzbudza sensację Zadziwiająca, bujna, złożona - fauna i flora morska na niebieskiej planecie, skatalogowana przez naukowców pracujących przez ostatnie 10 lat nad pierwszym, globalnym "Spisem życia morskiego", okazała się nawet bardziej zróżnicowana niż się tego spodziewano. Trzy publikacje i r... Zadziwiająca, bujna, złożona - fauna i flora morska na niebieskiej planecie, skatalogowana przez naukowców pracujących przez ostatnie 10 lat nad pierwszym, globalnym "Spisem życia morskiego", okazała się nawet bardziej zróżnicowana niż się tego spodziewano. Trzy publikacje i raport z najważniejszych wydarzeń, jakie ukazały się 4 października 2010 r., uzupełniają dokumentację na temat jak dotąd jednego z największych na świecie projektów współpracy naukowej. Spis, dofinansowany częściowo ze środków unijnych, rozpoczął się w roku 2000 w celu oceny przyrody, rozmieszczenia i obfitości rozmaitych gatunków zamieszkujących oceany - niezwykle ambitne zadanie, które zmobilizowało ponad 2.700 naukowców i 670 instytucji na całym świecie. Wspólnie opracowali szczegółowy obraz życia morskiego, który opiera się na wynikach ponad 540 ekspedycji morskich oraz intensywnych badań naukowych na lądzie, w laboratoriach i archiwach na całym świecie. Ten planetarny zespół eksploratorów morskich wsparła inwestycja o łącznej wartości 650 mln USD (około 475 mln EUR). Źródłem unijnego wsparcia dla spisu był szereg współpracujących projektów, dofinansowanych z Szóstego i Siódmego Programu Ramowego (6PR i 7PR). Wśród projektów zrealizowanych dzięki wsparciu finansowemu UE należy wymienić ECOFUN (Analiza zmian różnorodności biologicznej w zakresie strukturalnych i funkcjonalnych właściwości ekosystemów morskich pod kumulacyjną presją antropogeniczną), HERMIONE (Badania gorących punktów w ekosystemach i wpływy człowieka na morza europejskie) oraz MARBEF (Bioróżnorodność i funkcjonowanie ekosystemów). Projekt ECOFUN otrzymał 212.125 EUR z budżetu Działań Marie Curie "Międzynarodowe stypendia dla wyjeżdżających naukowców na rzecz rozwoju kariery" 7PR UE. Projekt HERMIONE pozyskał 8 mln EUR z tematu "Środowisko" 7PR, a projekt MARBEF uzyskał 8,71 mln EUR z tematu "Zrównoważony rozwój, zmiany globalne i ekosystemy" 6PR. Dzięki ponad 2.600 artykułów naukowych i 9.000 dni na morzu, które zaowocowały 6,4 milionami rekordów danych, spis zapewnił wszechstronną informację na temat osiągniętych w jego ramach wyników. Zakres obserwacji objął od najmniejszych na świecie stworzeń po jedne z największych, w różnych także ekstremalnych siedliskach, od wybrzeży morskich po przepastne otchłanie. "Przezwyciężyliśmy początkowe obawy o wykonalność spisu i zniechęcające ekstrema przyrody" - mówi dr Ian Poiner, Przewodniczący Naukowego Komitetu Wykonawczego spisu. "Spis poszerzył znany świat" - dodaje dr Myriam Sibuet, Wiceprzewodnicząca Komitetu. "Życie zadziwiało nas wszędzie gdziekolwiek spojrzeliśmy. W głębinach morskich odkryliśmy bujne zbiorowiska mimo ekstremalnych warunków. Odkrycia nowych gatunków i siedlisk pozwoliły rozwinąć naukę oraz zainspirowały artystów swoją nadzwyczajną urodą." W ramach spisu odkryto ponad 6.200 potencjalnie nowych zwierząt, z czego 5.000 czeka na oficjalny opis. Dane zgromadzone w czasie spisu zostały zarejestrowane w Systemie Biogeograficznych Danych Oceanicznych (OBIS, ang. Ocean Biogeographic Information System), globalnej bazie danych morskich pochodzących ze spisu, która w sumie obejmuje obecnie niemal 28 milionów rekordów, obejmując dane pozyskane bezpośrednio ze spisu. Dane, które dotyczą 120.000 gatunków, ich rozmieszczenia i migracji, wskazują na powiązania między oceanami i ujawniają również rozbieżności w stosunku do historycznych opisów życia morskiego, np. wahania w obfitości będące przejawem zmian o szerszym zasięgu. Wnioski o takich zmianach w oceanach na świecie w ciągu minionych stuleci w znacznym stopniu wyciągano na podstawie fragmentarycznych archiwów. OBIS ułatwi takie porównania przyszłym pokoleniom, gdyż zapewnia kompleksowy punkt odniesienia, który pozwoli na monitorowanie dalszych zmian. Ten magazyn danych zajmuje poczesne miejsce w spuściźnie pozostawionej przez spis. Obok OBIS, licznych publikacji i informacji, warto zwrócić uwagę, iż w ramach spisu wypracowano sposoby identyfikacji wielu okazów morskich na podstawie minimalnego zbioru danych wejściowych - np. zaledwie jednej rybiej łuski - za pomocą kodów kreskowych opartych na DNA (kwasie dezoksyrybonukleinowym), jak również komponenty morskiego Globalnego Systemu Systemów Obserwacji Ziemi (GEOSS). Obejmują one wkład w globalną sieć oceaniczną śledzenia łososia i innych migrujących zwierząt, tysiące zwierzęcych "bio-loggerów" wyposażonych w urządzenia rejestrujące ich zwyczaje dotyczące nurkowania i wędrówek, specjalistyczne urządzenia i techniki sonarowe praz innowacyjne struktury monitorowania raf. Tego typu postępy umożliwią naukowcom zajmującym się naukami morskimi, ustawodawcom i społecznościom na całym świecie baczniejsze obserwowanie mórz, które odegrają główną rolę w zrównoważonej przyszłości. "Całe życie powierzchniowe zależy od życia w oceanach i pod nimi" - twierdzi dr Poiner. "Życie morskie zapewnia nam połowę tlenu i znaczną część naszej żywności oraz reguluje klimat. Wszyscy jesteśmy obywatelami morza. Mimo iż wiele pozostaje do odkrycia, w tym co najmniej 750.000 nieodkrytych gatunków wraz z ich funkcjami, lepiej jesteśmy teraz zaznajomieni z naszymi towarzyszami podróży i ich rozległym siedliskiem na tym globie." "Era odkryć trwa" - dodaje. Opcje dotyczące kontynuacji pierwszego spisu mają znaleźć się wśród głównych tematów omawianych w Londynie, Wlk. Brytania na spotkaniu 300 liderów społeczności zaangażowanej w spis, które odbędzie się w dniach 4-7 października 2010 r. oraz w czasie Światowej Konferencji nt. Bioróżnorodności Morskiej organizowanej we wrześniu w Aberdeen, Wlk. Brytania. "Spis połączył naukowców z ponad 80 krajów o różnych talentach, wyposażeniu i zainteresowaniach" - zauważa dr Paul Snelgrove, który przewodniczył zgromadzeniu i raportował wyniki. "Połączył ogrom i złożoność życia morskiego z przedsięwzięciem człowieka, zdolnego je ująć. Poznanie życia morskiego i jego dobrostan mogą w znacznym stopniu zależeć od utrzymania jedności międzynarodowej nauki." Kraje Zjednoczone Królestwo
