Kod stresu w centrum uwagi
Naukowcy z Uniwersytetu w Leicester w Wlk. Brytanii zidentyfikowali białko swoiste wytwarzane przez mózg w reakcji na stres. Odkrycia opublikowane w czasopiśmie Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS) mogą pomóc w pogłębieniu wiedzy na temat chorób psychicznych, których podłożem jest stres, w szczególności dzięki poznaniu, jak mózg ludzki radzi sobie ze stresem i łagodzi jego oddziaływanie. Badania zostały dofinansowane w części z grantu Marie Curie dla najlepszych z budżetu Siódmego Programu Ramowego (7PR) UE. Naukowcy z Wydziału Fizjologii Komórki i Farmakologii Uniwersytetu w Leicester zbadali "cienkie" i "grzybowate" części komórek nerwowych mózgu, które odgrywają kluczową rolę w procesach uczenia się i zapamiętywania. Zdaniem naukowców ludzie potrafią ulepszać swoje wspomnienia, łagodząc w ten sposób stres związany z bolesnymi wspomnieniami. Odkrycie wytwarzanego przez mózg białka swoistego, które może pomóc chronić ludzi przed "nadmiernym niepokojem" i zapewnić organizmowi potrzebną pomoc w radzeniu sobie z negatywnymi zdarzeniami życiowymi to przełomowe dokonanie. "Stres dnia codziennego 'kształtuje' mózg - komórki nerwowe zmieniają swoją morfologię, liczbę połączeń z innymi komórkami i sposób komunikacji z innymi neuronami" - wyjaśnia dr Robert Pawlak, wykładowca neurologii na Uniwersytecie w Leicester i współautor raportu z badań. "W większości przypadków to reakcje adaptacyjne i dobroczynne - wspomagają mózg w radzeniu sobie ze stresem i kształtują odpowiednią reakcję behawioralną." Niemniej, jak dodaje dr Pawlak, w przypadku wystąpienia poważnego stresu, rzeczy mogą się wymknąć spod kontroli. "Zdolność 'buforowania' mózgu zostaje wyczerpana, a komórki nerwowe hipokampu - obszaru mózgu odpowiedzialnego za uczenie się i pamięć - zaczynają wycofywać swoje procesy, nie komunikują się skutecznie z innymi komórkami i wykazują objawy choroby" - dodaje. "Jedna ze strategii, którą komórki mózgowe szczególnie lubią wykorzystywać w radzeniu sobie ze stresem, polega na zmienianiu kształtu malutkich mechanizmów, które zwykle wykorzystywane są do wymiany informacji z innymi neuronami, zwanych kolcami dendrytycznymi." Wielkość kolców może wynosić zaledwie 1/1000 milimetra, a ich kształt również jest zróżnicowany. Naukowcy porównali długie kolce, nazywane przez ekspertów "cienkimi", u dzieci. Są one nie tylko mobilne, ale również ciekawskie. Często zmieniają kształt i odgrywają główną rolę w procesach uczenia się. Kiedy kolce się uczą, dojrzewają, stają się grzybowate i wytwarzają trwałe połączenia. Nie tylko nie zmieniają partnerów, ale również wolą się już nie ruszać. "Kolce grzybowate pomagają nam w zapamiętywaniu rzeczy, których kiedyś już się nauczyliśmy, ale to nie zawsze ma swoje dobre strony" - podkreśla dr Pawlak. "Niektóre stresujące wydarzenia lepiej szybko zapomnieć, bo inaczej mogą doprowadzić do zaburzeń lękowych. Trwa nieustanna walka sił w naszym mózgu o utrzymanie odpowiedniej równowagi między cienkimi a grzybowatymi kolcami - czyli o to, ile pamiętać, a co lepiej zapomnieć" - dodaje. "Zidentyfikowaliśmy białko, które mózg wytwarza w reakcji na stres, aby zmniejszyć liczbę grzybowatych kolców, a przez to zmniejszyć przyszły niepokój powiązany ze stresującymi zdarzeniami. Białko to - lipokalina 2 - nie jest normalnie wytwarzane, niemniej jego produkcja w hipokampie gwałtownie rośnie w reakcji na stres. Po dodaniu lipokaliny 2 do neuronów w hodowli, czyli podobnie jak się dzieje w sytuacji stresowej, neurony zaczęły tracić swoje 'kolce pamięci' - dojrzałe i grzybowate. Identyfikacja lipokaliny 2 jako nowego sposobu wykorzystywanego przez mózg, by pomóc nam radzić sobie ze stresem to istotny krok naprzód. Zbliżamy się do odcyfrowania molekularnych mechanizmów stresu, które - jeżeli nie funkcjonują prawidłowo - mogą doprowadzić do chorób psychicznych, których podłożem jest stres." Zdaniem naukowców ponad jedna trzeci populacji cierpi na zaburzenia psychiczne, których podłożem jest stres. Kolejnym krokiem, jaki zamierzają podjąć będzie ustalenie, czy zidentyfikowane mechanizmy można wykorzystać w strategiach klinicznych w celu opanowania zaburzeń lękowych i depresji.Więcej informacji: Uniwersytet w Leicester: http://www2.le.ac.uk/ PNAS: http://www.pnas.org/
Kraje
Zjednoczone Królestwo