Naukowcy ujawniają pochodzenie subglacjalnego pasma górskiego na Antarktydzie
Tajemnica spowijająca Góry Gamburcewa na Antarktydzie Wschodniej wzbudza zainteresowanie naukowców od 1958 r. Pytania o to, jak to pasmo się wykształciło i jak wpłynęło miliony lat temu na rozprzestrzenianie się lodowców na kontynencie nie znajdywały odpowiedzi... aż do tej pory. Zespół naukowców z Europy i USA odkrył pochodzenie i ewolucję tego subglacjalnego łańcucha górskiego. Odkrycia opublikowano w czasopiśmie Nature. W latach 2008 - 2009 naukowcy z Niemiec, USA i Wlk. Brytanii badali interior Antarktydy z powietrza, wykorzystując radary penetrujące pokrywę lodową, grawimetry i magnetometry w celu zidentyfikowania szczytów i dolin ukrytych pod lodem. Wskazują, że kontynenty zderzyły się miliard lat temu, roztrzaskując o siebie najstarsze skały, które zdaniem ekspertów są Górami Gamburcewa. To zderzenie spowodowało powstanie grubego, litosferycznego rdzenia głęboko poniżej pasma. Z czasem prehistoryczne góry uległy erozji, ale zimny i gęsty rdzeń nie zmienił położenia. Superkontynent Gondwana, którego częścią była Antarktyda, rozpadł się około 250 - 100 mln lat temu. Rozpad doprowadził do ocieplenia litosferycznego rdzenia, a Ryft Antarktydy Wschodniej ponownie spowodował wypiętrzenie się lądu, zmieniając góry. Naukowcy twierdzą, że rzeki i lodowce utworzyły głębokie doliny i podniosły szczyty, by stworzyć krajobraz podobny do Alp w Europie. Powstała 34 mln lat temu powierzchnia pokrywy lodowej Antarktydy Wschodniej, o wielkości 10 mln kilometrów kwadratowych, odpowiada mniej więcej obszarowi Kanady. "Upłynęło prawie miliard lat od uformowania się Gór Gamburcewa" - wyjaśnia Robin Bell, geofizyk z Obserwatorium Ziemi im. Lamonta-Doherty'ego Uniwersytetu Columbia w USA, współautorka raportu z badań. "Wyniki prac wskazują, że bardzo stare góry mogą się ponownie wypiętrzyć, powstając niczym feniks z popiołów. Góry Gamburcewa wyrosły z dawno zniszczonego w procesie erozji kratonu Antarktydy Wschodniej." Wypowiadając się na temat wyników, współautorka, Carol Finn z U.S. Geological Survey, stwierdziła: "Przyzwyczajeni jesteśmy do myślenia, że formowanie gór wiąże się z pojedynczym zdarzeniem tektonicznym, a nie z ich sekwencją. To czego nauczyliśmy się o szeregu zdarzeń formujących Góry Gamburcewa może okazać się przydatne w badaniach nad historią innych pasm górskich." Autor naczelny Fausto Ferraccioli z British Antarctic Survey (BAS) stwierdził, że system Ryftu Antarktydy Wschodniej to element, który pomógł zespołowi rozwikłać zagadkę. "Fascynującym jest odkrycie, że system Ryftu Antarktydy Wschodniej przypomina jeden z geologicznych cudów świata - system Ryftu Wschodnioafrykańskiego - i stanowi brakujący element układanki, który pomaga opisać subglacjalne Góry Gamburcewa" - stwierdza dr Ferraccioli. "Odkryto również, że w systemie ryftu znajdują się największe subglacjalne jeziora Antarktydy." Kolejnym etapem prac będą odwierty przez pokrywę lodową w celu pobrania po raz pierwszy próbek skał. "Zdumiewającym jest to, że mamy próbki z Księżyca, ale żadnej z Gór Gamburcewa" - zauważa dr Bell. "Próbki skał pozwolą nam ustalić, kiedy te pradawne części skorupy zostały odmłodzone i wyrosły na wspaniałe pasmo górskie."Więcej informacji: British Antarctic Survey (BAS): http://www.antarctica.ac.uk/(odnośnik otworzy się w nowym oknie) Nature: http://www.nature.com/(odnośnik otworzy się w nowym oknie)
Kraje
Niemcy, Zjednoczone Królestwo