Kompletny przewodnik dotyczący badań nad tworzeniem się skamielin
Zapis kopalny jest podstawą badań dotyczących różnorodności biologicznej istniejącej niegdyś na naszej planecie, a także zmian w faunie i florze, które były wynikiem zmieniającego się klimatu w przeszłości. W odtwarzaniu przeszłości potrzebne jest jednak podejście wykraczające poza uznawanie za pewnik tego, co wydaje się prawdziwe na pierwszy rzut oka. Uczeni biorący udział w finansowanym przez UE projekcie LiveDeadFossil, realizowanym przy wsparciu działania „Maria Skłodowska-Curie”, wykorzystali w swojej pracy tafonomię, czyli naukę zajmującą się badaniem procesu fosylizacji kości. Park Narodowy Doñana – ogromna różnorodność naturalnych siedlisk Opowiadając o projekcie, dr Juan José Negro, koordynator projektu, oraz dr Catherine Badgley, doradca zewnętrzny, wyjaśniają: „Park Narodowy Doñana, położony na południowym wybrzeżu Hiszpanii, stanowi niezwykłe naturalne laboratorium do prowadzenia tego typu badań ze względu na swoją bogatą różnorodność biologiczną i wiele rodzajów siedlisk, jakie można tam znaleźć – bagna, wydmy, brzegi rzek, brzegi jezior, zbiorowiska krzewiaste, plaże i tereny zalesione. Jest to obszar o ograniczonym dostępie, przeznaczony do ochrony i prowadzenia badań, a ruch turystyczny odbywa się przeważnie na obrzeżach parku”. „Zorganizowaliśmy dwie wyprawy terenowe, podczas których przeanalizowaliśmy próbki pobrane z 33 transektów zlokalizowanych w 10 różnych siedliskach”, mówi dr Soledad Domingo, stypendystka programu „Maria Skłodowska-Curie”. Zbadano w sumie 3 796 kości należących do 344 osobników, co pomogło w określeniu czynników środowiskowych sprzyjających tworzeniu się skamieniałości. Fosylizacja krok po kroku Wczesne uszkodzenia kości zwykle są skutkiem ataku przez drapieżnika. Od czasu wyginięcia wilka w latach 50. XX wieku w parku Doñana panuje jednak niskie zagrożenie ze strony drapieżników, co skutkuje dobrym stanem zachowania i wysokim prawdopodobieństwem przetrwania kości w porównaniu z innymi obszarami przyrodniczymi. Co istotne, zespół zaobserwował, że czynnikiem wpływającym na stan kości jest żerowanie dzika, który bardzo często żywi się padliną. Spośród wszystkich badanych siedlisk terenami najbardziej sprzyjającymi tworzeniu się potencjalnych skamieniałości w parku Doñana są siedliska na brzegach jezior. Są to miejsca, gdzie znajduje się mnóstwo szczątków kości, które zostają zakopane stosunkowo szybko, głównie wskutek wdeptania w miękkie, mokre podłoże. Oprócz ważnych danych na temat fosylizacji niedawne badania dotyczące zespołów pośmiertnych dostarczają wartościowych informacji do monitorowania populacji żywych organizmów, szczególnie takich aspektów jak zmiana siedlisk, wykorzystanie zasobów czy też śmiertelność w czasie. Te informacje mogą zatem zainteresować biologów specjalizujących się w ochronie środowiska i osoby opiekujące się rezerwatami przyrody. „Na przykład na podstawie dużej ilości zrzuconego poroża znalezionego w pewnej części parku zidentyfikowaliśmy ten obszar jako miejsce preferowane przez samców jelenia późną zimą”, zdradza dr Negro. Dzikie tereny Dr Domingo opisuje wyprawę w następujący sposób: „Duża część parku Doñana jest zachowana w stanie dzikim, pozbawiona dróg i oznakowania, ale dzięki technologii przywykliśmy do korzystania z map offline, co oszczędziło nam mnóstwo czasu na jazdę po parku”. „Radzenie sobie z luźnym piaszczystym podłożem podczas jazdy również było wyzwaniem, ale praca w otoczeniu tych niesamowitych krajobrazów okazała się satysfakcjonująca, między innymi dzięki zjawiskowym zachodom słońca”. Kiedy badacze nie ślizgali się po piaszczystych drogach, badali transekty, przemierzając park pieszo. Większość znalezionych kości należała do ssaków ważących powyżej 5 kg, takich jak konie, bydło, dziki, jelenie szlachetne i daniele. Na plaży z kolei natrafili na kości delfinów, żółwi morskich i wielorybów. Inicjatywa LiveDeadFossil była zainspirowana 40-letnim projektem prowadzonym w Parku Narodowym Amboseli (Kenia) pod kierownictwem Anny K. Beherensmeyer, paleontolog specjalizującej się w kręgowcach. Podsumowując swoją wizję, dr Negro podkreśla: „Pragniemy, aby projekt LiveDeadFossil stał się zaczątkiem podobnego, długoterminowego i solidnego programu monitorowania procesów tafonomicznych w Parku Narodowym Doñana”.
Słowa kluczowe
LiveDeadFossil, skamielina, kości, siedlisko, Park Narodowy Doñana, różnorodność biologiczna, transekt, ssak
