Katedra EPB rozpoznaje fałszywe i podrabiane produkty spożywcze
Skandale związane z żywnością, postępująca globalizacja i złożoność łańcucha dostaw żywności doprowadziły do powstania potrzeby zwiększenia przejrzystości w zakresie produkcji żywności i śledzenia pochodzenia produktów spożywczych lub ich składników. Ponadto złożone łańcuchy dostaw przyczyniają się do zwiększenia liczby punktów krytycznych, w których może dojść do zanieczyszczenia. Oszustwa i incydenty związane z bezpieczeństwem żywności stanowią zagrożenie dla naszego zdrowia, a wycofywanie i zwroty żywności, wydawanie ostrzeżeń i podrabiane produkty kosztują europejski przemysł spożywczy, a w ostatecznym rozrachunku konsumentów, dziesiątki miliardów euro rocznie. Wysokie standardy bezpieczeństwa i jakości (autentyczności) żywności oraz bezpieczniejsze sposoby zapewnienia identyfikowalności pozostają zatem priorytetem zarówno dla konsumentów, producentów, jak i rządów. Finansowany przez Unię Europejską projekt ISO-FOOD zajął się tymi wyzwaniami poprzez ustanowienie w Instytucie Jožefa Stefana (IJS) w Słowenii katedry Europejskiej Przestrzeni Badawczej (EPB) poświęconej technikom izotopowym w zakresie jakości, bezpieczeństwa i identyfikowalności żywności.
Użyte zaawansowane metody analityczne
Techniki izotopowe odgrywają kluczową rolę w analizie, tworząc obszerne zbiory szczegółowych danych. To z kolei doprowadziło do opracowania zaawansowanych metod chemometrycznych do oceny danych, co w połączeniu z danymi analitycznymi umożliwia odróżnianie produktów autentycznych od podrobionych. Projekt ISO-FOOD obejmował trzy główne „filary” tematyczne. Pierwszy z nich koncentrował się na autentyczności produktów spożywczych. „To zagadnienie obejmuje rozwój i zastosowanie narzędzi analitycznych oraz infrastruktury do weryfikacji pochodzenia geograficznego, procesu produkcji (produkcja ekologiczna lub konwencjonalna) oraz pochodzenia gatunkowego produktów spożywczych” – mówi koordynatorka projektu, Milena Horvat. Naukowcy przeprowadzili analizy w oparciu o metodę identyfikacji pierwiastków, markery molekularne, a także połączone techniki uzupełniające i wspomagające identyfikowalność (cukry, fenole, kwasy tłuszczowe, profilowanie molekularne). Zastosowali oni również szereg narzędzi analitycznych i metod chemometrycznych.
Badane zanieczyszczenia
Drugi filar obejmował przełożenie charakterystyki opadów atmosferycznych, wody, gleby i litologii, a także praktyk rolniczych, na ślady obecne w lokalnych produktach spożywczych. „Można je wykorzystać do określenia autentyczności i pochodzenia produktów spożywczych i pasz. Sygnatury te wykorzystaliśmy również do stworzenia izotopowych i wieloelementowych map oraz opracowania systemów identyfikowalności i zapewnienia punktów odniesienia dla systemów certyfikacji”, wyjaśnia Horvat. Ostatni filar badawczy dotyczył bezpieczeństwa żywności oraz opracowania niezbędnych metod i narzędzi do wykrywania, rozpoznawania i charakteryzacji potencjalnie niebezpiecznych substancji chemicznych w żywności pochodzących z zanieczyszczonej gleby, powietrza i wody oraz substancji celowo lub niezamierzenie wprowadzonych do żywności podczas przetwarzania. Jak mówi Horvat: „Badane zanieczyszczenia obejmują substancje organiczne pochodzące z produktów rolniczych, dodatki do żywności i opakowania, pierwiastki (niezbędne, toksyczne i inne) oraz ich gatunki, nanocząsteczki i nuklidy promieniotwórcze, zarówno naturalne, jak i wytworzone przez człowieka”. Projekt ISO-FOOD umożliwił IJS wniesienie znaczącego wkładu w bezpieczeństwo i kontrolę jakości żywności oraz ugruntowanie jego wiodącej pozycji w dziedzinie technik izotopowych i elementarnych w walce z oszustwami związanymi z żywnością. „Nowa infrastruktura pozwoliła IJS stać się krajowym liderem w wykorzystaniu izotopów i analiz chemicznych do określania autentyczności żywności, dzięki czemu obecnie plasuje się na równi z wiodącymi europejskimi grupami badawczymi w tej dziedzinie”, podsumowuje Horvat.
Słowa kluczowe
ISO-FOOD, bezpieczeństwo żywności, autentyczność, izotop, łańcuch dostaw, fałszowanie, Europejska Przestrzeń Badawcza (EPB)
